تلاش های اخوان المسلمین مصر پس از کودتا؛ از گسست درونی تا انشعاب احتمالی مقاله

سقوط حکومت اخوانی مصر به رهبری محمد مرسی در پی کودتای ارتش در سال 2013، این سازمان و به طور کلی آینده اسلام سیاسی را در این کشور دچار پرسش وجودی و ماهوی کرده است. نوشتار حاضر در کنار بررسی وضعیت اخوان پسا-کودتا و جریان‌های گوناگون و گاه مقابل هم در این سازمان، به دنبال بررسی امکان و احتمال گسست و چگونگی آن در این سازمان است. برای این منظور افزون بر طبقه بندی گرایش های کنونی و دسته بندی های درونی اخوان، در تلاش برای پاسخ به این پرسش است که: آیا اخوان امکان بازسازی دوباره خود را دارد؟ علاوه بر این، امکان دگردیسی اخوان و تحول و تغییر پارادایم کنش این گروه به سمت رادیکالیزاسیون اسلامی ـ جهادی بررسی خواهد شد. نوشتار حاضر با مفروض گرفتن دیالکتیک سه‌گانه عوامل داخلی، منطقه ای و بین المللی، به تاثیر و تاثر این متغیرها بر آینده و تشکیلات اخوان نظر دارد. برای این منظور به جهت‌گیری بین المللی حول محور اخوان و تلاش های آنها در این زمینه به‌صورت خلاصه می‌پردازد و در پایان، سناریوهای پیش‌روی این گروه را در بازی سیاسی داخلی مصر پس از بررسی چگونگی و چرایی امکان گسست سازمانی در اخوان و پتانسیل انشعاب آن بررسی خواهد کرد. پژوهش حاضر از روش تحقیق کتابخانه ای به همراه تحلیل متون و اسناد دست اول موجود در کنار تحلیل گفتار شخصیت های اصلی اخوان، بررسی مصاحبه های افراد و مسئولان اخوانی و نخبگان سیاسی مصر استفاده کرده و همچنین به بررسی داده های میدانی و آماری موجود مرتبط نیز پرداخته است. به باور نوشتار حاضر، استفاده از یک تئوری خاص به‌منظور شناخت وضعیت حال حاضر راهگشا نخواهد بود و با توجه به ماهیت چندگانه بررسی کنونی، ضرورت نگرش توصیفی ـ تحلیلی عمیق با رویکرد طراحی مدل را در چرایی وضعیت حاضر، بدون وابستگی به نظریه‌ای خاص پیشنهاد می کند.

"١. برای بررسـی مواضـع اخوان و پاسـخ های آن به پرسـش ها و ابهام های پیرامون ظهور و سقوط این گروه ، نک : مصـاحبه مفصـل سـخنگوی رسمی سازمان و مشاور ارشد حزب عدالت و آزادی، قائد الحداد با مارتین اسمیت در سپتامبر ٢٠١٣ پیش از دستگیری وی: Sarah Childress, Muslim Brotherhood Spokesman Detained in Cairo, September 17 2013, available in: http://www. گروه اخوانی که عضویت کامل در آن نیازمند پنج تا هشت سال آموزش اسلامی فرد بود و رهبران آن از این طریق به دنبال اسلامی کردن خانواده ها، جامعه ، دولت و جهان بودند و به طور کلی شیوه منحصربه فردی در هواداری و عضویت و نفوذ سازمانی داشت و توانسته بود بیش از هشتاد سال سرکوب را با یکپارچگی خود تاب آورد (٥ Chapter ,٢٠١٦ ,Al-Anani, Khalil) اکنون در شرایطی به سر میبرد که اعضایش به سلول هایی تبدیل شده اند که با اجتهاد شخصی ـ گروهی گروهک های درون سازمانی، دست به کنش میزنند و بدین ترتیب ، عملا ساختار سلسله مراتبی متمرکز تصمیم گیری دچار شکست فزاینده شده است . این گسست های متداخل و متقاطع با توجه به دستگیری رهبران و اعضای اثرگذار و کاریزماتیک اخوان ، و از دست رفتن سطح قابل توجهی از منابع مالی و انسانی، عملا موجب انفکاک در سیاست گذاری، چنددستگی راهبردی و استراتژیک و عدم انسجام به منظور کنش سازمان یافته در برابر رژیم حاکم شده است و عملا به پررنگ شدن و بازگشت به پرسش از دوگانه قطب ـ حدیبی مبنی بر رادیکالیزاسیون جهادی ـ خشونت آمیز و پایبندی به بازی سیاسی و کنش مسالمت آمیز سیاسی و اسلام میانه رو گردیده است . com/world/2013/jul/04/egypt-military-arrest- warrants-muslim-brotherhood -Tortora, Bob, Younis, Mohamed(2014) Egyptians’ Approval of Leadership Multifaceted, Gallup, January 15, 2014, retrieved September 2015 http://www."