چکیده:
این مقاله با توجه به اهمیت جایگاه شهید آیتالله سید حسن مدرس بهعنوان یکی از شخصیتهای سیاسی و اجتماعی برجسته و اثرگذار در تاریخ معاصر ایران، درصدد شناخت مؤلفههای فرهنگ سیاسی مذهب تشیع در اندیشه و رفتار سیاسی ایشان و پاسخ به این پرسش است که این مؤلفهها چگونه در تفکر و رفتار سیاسی آن شهید متجلی شدهاند؟ بر این اساس و در چارچوب نظریۀ ساختار و کارگزار و با استفاده از روش کیفی تحلیل اسنادی و با مراجعه به متون تاریخی، خطابهها و نطقهای آیتالله مدرس و نیز پژوهشهای مرتبط، تجلیمؤلفههای فرهنگ سیاسی تشیع در اندیشه و سیرۀ سیاسی ایشان بررسی شده است. این بررسی نشان میدهد که نهتنها رفتار سیاسی و اجتماعی شهید مدرس بهعنوان یک مجتهد تراز اول و نیز وکیل مجلس، تحت تأثیر مؤلفههای فرهنگ سیاسی شیعه، از جمله جهاد، امر به معروف و نهی از منکر و ایثار و شهادتطلبی بوده است، بلکه میتوان آن شهید را بازتولیدکنندۀ عناصری همچون شجاعت و عدم تقیه در مبارزه با استبداد بهعنوان یک عالم سیاستمدار شیعی بهشمار آورد.
This article is about recognition components of Shias political culture in political thought and behavior of Ayatollah Seyyed Hassan Modarres, according to importance of his dignity as one of the political and social prominent character in the Iranian contemporary history. Accordingly, based on structure and agency theory and using the qualitative methods such as documentary research and referred to the historical texts and the sermons and speeches of Ayatollah Modarres as well as linked researches, influence of political cultures components of Shia in Modarress character sketch have been investigated.
This study shows that not only social and political behavior of Modarres as a first-rate Mujtahid as well as MP, has been under the influence of Shias political culture, such as Jihad, behest to goodness and forbiddance of evil and martyrdom, but also he can be considered as a promoter the elements such courage in fighting injustice and lack of reservation as a Shia politician.
خلاصه ماشینی:
مؤلفه های فرهنگ سیاسی تشیع در اندیشه و سیرة سیاسی شهید مدرس ١ زاهد غفاری هشجین دانشیار گروه علوم سیاسی دانشکدة علوم انسانی دانشگاه شاهد محمدرضا رحمت خواه دربان دانشجوی دکتری گروه مطالعات سیاسی انقلاب اسلامی دانشکدة علوم انسانی دانشگاه شاهد (تاریخ دریافت : ٩٤/٢/٢٩ – تاریخ تصویب : ٩٥/٤/١٩) چکیده این مقاله با توجه به اهمیت جایگاه شهید آیت الله سید حسن مدرس به عنوان یکی از شخصیت های سیاسی و اجتماعی برجسته و اثرگذار در تاریخ معاصر ایران ، درصدد شناخت مؤلفه های فرهنگ سیاسی مذهب تشیع در اندیشه و رفتار سیاسی ایشان و پاسخ به این پرسش است که این مؤلفه ها چگونه در تفکر و رفتار سیاسی آن شهید متجلی شده اند؟ بر این اساس و در چارچوب نظریۀ ساختار و کارگزار و با استفاده از روش کیفی تحلیل اسنادی و با مراجعه به متون تاریخی، خطابه ها و نطق های آیت الله مدرس و نیز پژوهش های مرتبط ، تجلی مؤلفه های فرهنگ سیاسی تشیع در اندیشه و سیرة سیاسی ایشان بررسی شده است .
این بررسی نشان میدهد که نه تنها رفتار سیاسی و اجتماعی شهید مدرس به عنوان یک مجتهد تراز اول و نیز وکیل مجلس ، تحت تأثیر مؤلفه های فرهنگ سیاسی شیعه ، از جمله جهاد، امر به معروف و نهی از منکر و ایثار و شهادت طلبی بوده است ، بلکه میتوان آن شهید را بازتولیدکنندة عناصری همچون شجاعت و عدم تقیه در مبارزه با استبداد به عنوان یک عالم سیاستمدار شیعی به شمار آورد.
در اینجا فرهنگ سیاسی تشیع به عنوان ساختار فکری و فرهنگی محاط بر اندیشه و در نتیجه رفتار شهید مدرس معرفی و سعی شده است چگونگی تجلی برخی از مؤلفه های آن ، مانند پیوند سیاست و دیانت ، جهاد، امر به معروف و نهی از منکر، ایثار و شهادت طلبی و تقیه به عنوان عناصر برجسته در اندیشه و سیرة سیاسی شهید مدرس با ذکر شواهد و مصادیقی مطالعه شود.