چکیده:
هدف: اصطلاحنامهها بهعنوان ابزارهای کمکی بازیابی اطلاعات نقش مهمی در بهینهسازی جستجوها در پایگاههای اطلاعاتی علوم دارند و تالیف و انتشار آنها مستلزم برخورداری از شرایطی استاندارد است. پژوهش حاضر، به بررسی مقایسهای روابط معنایی، ساختار شکلی و سیستم مدیریت اصطلاحنامههای فنی و مهندسی و نما بر اساس استاندارد ANSI/NISO z39.19 2005 میپردازد.
روش: پژوهش حاضر به روش ارزیابانه انجام شده و از نوع کاربردی است. جامعه پژوهش شامل آخرین ویرایش اصطلاحنامههای فنی ـ مهندسی و نما است. ابزار مورد استفاده در این پژوهش سیاههوارسی است که در فضای نرمافزار اکسل در 4 بخش روابط معنایی، ساختار شکلی، نحوه ارائه و سیستم مدیریت اصطلاحنامه بر اساس بندهای موجود در استاندارد ANSI/NISO z39.19 2005 تنظیم شده است. از آمار توصیفی برای تجزیه و تحلیل اطلاعات استفاده شد.
یافتهها: یافتههای پژوهش نشان داد که میانگین رعایت استاندارد در روابط معنایی اصطلاحنامه فنی و مهندسی 5/97 درصد و در اصطلاحنامه نما 93 درصد است. در بخش ساختار شکلی میزان رعایت استانداردها در دو اصطلاحنامه مذکور به ترتیب 86 درصد و 97 است. در نحوه ارائه اصطلاحنامه میزان برخورداری دو ابزار از استانداردها به ترتیب 5/54 درصد و 57 درصد و در سیستم مدیریت، دو اصطلاحنامه یاد شده به میزان 14 درصد و 18 درصد استانداردهای مذکور را رعایت کردهاند. میتوان نتیجه گرفت که میزان رعایت استانداردها در بخش روابط معنایی و ساختار شکلی اصطلاحنامهها مطلوب است. کمترین میزان رعایت استانداردها، در سیستم مدیریت اصطلاحنامه و سپس در بخش نحوه ارائه بوده است.
اصالت/ارزش: با توجه به اینکه اصطلاحنامهها یکی از منابع اطلاعاتی مهم در امر بازیابی اطلاعات در عصر حاضر هستند و تهیه و تدوین آنها، برنامههای مدون و سرمایهگذاریهای بسیاری را میطلبد، انجام پژوهشهایی که کیفیت اصطلاحنامهها را بر اساس استانداردهای نوین بسنجد، ضروری به نظر میرسد. ارزش مقاله حاضر در نشان دادن ضعف اصطلاحنامهها در سیستم مدیریت اصطلاحنامه و در نحوه ارائه اصطلاحات و نیاز به استفاده از ابزارهای نو برای بازنمایی است.
خلاصه ماشینی:
"بنابراین با عنایت به اینکه استانداردهای مذکور نیز در گـذر زمـان بـا توجـه بـه تغییـر محـیط هـای اطلاعــاتی ، ویــرایش هــای عمــده ای داشــته انــد،پــژوهش حاضــر بــر آن اســت کــه وضــعیت اصطلاحنامه هـای فنـی و مهندسـی و نمـا در ایـران را بررسـی کـرده ، ارزیـابی آنهـارا بـا آخـرین ویرایش استانداردهای این حوزه یعنـی اسـتاندارد ٢٠٠٥ NISO z٣٩١٩/ANSI در چهـار بخـش کلی روابط معنایی ، ساختار شکلی ، نحوة ارائه و سیستم های مدیریت انجام دهد.
جامعۀپژوهش حاضـر اصـطلاحنامه هـای فنیـ مهندسی (بهشتی ،١٣٨٢) و نمامنتشرشده در ایران (بهشتی ، ١٣٧٧) منـدرج در جـدول یـک است که مشخصات کتابشناختی آنها در بخش منابع آمده است : (رجوع شود به تصویر صفحه) با توجه به کثرت تعداد اصطلاحات ،لازم بود نمونه گیری انجام شود که به این منظـور ابتـدا بـا اسـتفاده از جـدول مورگـان تعـداد نمونـه هـا از بـین تعـداد کـل اصـطلاحات گزیـده در هـر اصطلاحنامه تعیین گردید.
٣اصولا به دلیل آن که استاندارد مورد استفاده در پژوهش برای انـواع واژگـان کنتـرل شـده ماننـد اصـطلاح نامـه هـا، تاکسونومی ها، لیست اصطلاحات کنترل شده و شبکه های هم معنا، کـاربرد دارد لـذا در هـر بخـش اسـتاندارد بـه جای بکارگیری عنوان تک تک ابزارها، از واژگان کنترل شده (Controlled vocabularies) استفاده شده است .
میزان رعایت استاندارد ساختار شکلی در اصطلاحنامه های فنیـ مهندسی و نما اصـطلاحات مـورد بررسـی درهـر اصـطلاحنامه لزومـا دارای همـۀاشـکال سـاختار شـکلی نیستند؛ به این مفهوم که به حسب نیاز، برخی از اصطلاحات هـم نویسـه و برخـی دیگـر یادداشـت دامنه داشتند."