چکیده:
در دورﮤ قاجار، ایران بهعلت داشتن موقعیت استراتژیکی در کانون توجه روسیه و دول غربی، بهویژه انگلستان، بود. در عصر قاجار انگلیس با اهداف استعماری، ایران را از هر لحاظ زیر نظر داشت. در زمان ناصرالدینشاه که بسیاری از سفرای خارجی با اهداف سیاسیاقتصادی در ایران مأموریت داشتند، انگلستان نیز سفرای متعددی رواﻧﮥ ایران کرد. مأموران انگلیسی ضمن انجام وظایف سیاسی محولشده در راستای منافع دولت خود، بادقت تمام دیگر جنبههای اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی ایران را بررسی میکردند. مأموران انگلیسی از کنجکاوی و علاقه به فرهنگ ایرانی فارغ نبودند؛ اما برای کسب بهترین امتیازها از دولت ایران، به شناخت کافی از اخلاق و آداب و صفات ایرانیان نیاز داشتند. بنابراین بیشترِ آنها پس از حضور در ایران، در راستای انجام خدمات سیاسی، مشاهدهها و گزارشهای خـود را از ویژگیها و آداب و اخلاق عوام و خواص مردم ایران برای دولت متبوع خود مکتوب میکردند. درواقع پژوهش حاضر پاسخی است به این پرسش که مأموران سیاسی انگلستانِ عصر ناصری اخلاق و عادات ایرانیان را چگونه ترسیم کردهاند. هدف از این مقاله بررسی اخلاق و عادات ایرانیان از نگاه مأموران سیاسی انگلیسی عصر ناصری است که با روش توصیفیتحلیلی و براساس منابع کتابخانهای نگاشته شده است.
During the Qajar period، Iran was at the forefront of the strategic situation of Russia and the Western powers، especially Britain. Britain، in the Qajar era، through its colonial purposes، monitored Iran under any circumstances. In the era of Nasir al-Din Shah، many foreign ambassadors missioned for political and economic purposes in Iran، Britain also sent several ambassadors to Iran. In pursuing the responsibilities assigned to them، the British agents have carefully considered all other dimensions of Iran's economic، social and cultural aspects، in line with the interests of their own government. Although English agents were not free of interest in Iranian culture، they needed to know enough about Iran's ethics and traditions in order to carry out political services for their own government. This research aimed at answering the question that: How are the ethics and habits of Iranians from the point of view of British political agents during Nasir al-Din Shah era? The study used a descriptive-analytical method based on library resources.
خلاصه ماشینی:
بیآنکه ارزش معرفتی و نگاه کنجکاواﻧﮥ مأموران انگلیسی در راستای شناخت آداب، رسوم و اخلاقیات ایرانیان نادیده انگاشته شود، فرﺿﻴﮥ ارائهشده بیانکنندﮤ این مطلب است که بیشتر آنها با رویکرد سیاسی و پیشداورانه به تحولات اجتماعی و ازجمله آداب و اخلاق و رسوم ایران نظر افکندند.
استخاره و فال در باورها و اعتقادهای قدیم مذهبی و عرفی مردم ایران ریشه داشت؛ اما بهاحتمال به این علت که این مسائل در فرهنگ اروپای علمگرای سدﮤ نوزدهم و بهویژه در میان مأموران انگلیسی کمتر رواج داشت، از نگاه آنها خرافی بود و بهطور ویژه در کانون توجه آنها قرار گرفته است.
(Sykes, با نگاهی به نوشتههای مأموران انگلیسی اینطور برداشت میشود که در جاﻣﻌﮥ آشفته و سنتی عصر قاجار و در روند سکون و تغییرناپذیری در باورهای عمومی، اعتقاد به طالعبینی و فال و استخاره و نیز اعتقاد به سعدونحسبودن ایام و اعتقاد به وجود اجنه و طلسم و دعا میراثی از گذشتههای ایـران بود؛ اما ﻧﻜﺘﮥ مهم آنکه در نـوشتههای مأموران انگلیسی، چرایی و علتهای توجه به اینگونه مسائل در جامعه ایران بررسی و تحلیل نشده است.
البته نباید بهطور قطع عنوان کرد در آن دوره ایرانیان همگی راستگو بودهاند و نیز برخی از طبقات اجتماعی، همچون درباریان و اجزاء سیاسی، بهطور عمده به صفت دروغ مشهور بودند؛ اما تعمیم چنین صفت ناپسندی ازسوی انگلیسیها به ایرانیان، کشوری که خود متجاوز و استعمارگر بود و برای رسیدن به منافع ملی خود علاوهبر دروغگویی از هیچ دسیسهای خودداری نمیکرد، در نوع خود جالب توجه است.