چکیده:
اگر یک جسم تغییر کند، ازیک‌سو پس از تغییر ممکن نیست درست همان جسمِ پیش از تغییر باشد؛ ازسوی‌دیگر، اگر یک جسم پس از تغییر درست همان جسمِ پیش از تغییر نباشد، موضوع دقیقی برای تغییر نیست، پس گویی هیچ‌چیز به‌راستی تغییر نکرده است.یک راه فیلسوفان برای حل این چیستان که دراصل، مسأله‌ی پایایی هویت در زمان است، این است که زمان را به درون اجسام راه دهند، نه درون ویژگی‌های آن‌ها. در‌این‌صورت می‌توان گفت که اجسام، اجزای زمانی دارند، همچنان‌که اجزای مکانی دارند. به این اعتبار، کل یک جسم در یک زمان خاص وجود ندارد. درعوض، در یک زمان، تنها یک جزء زمانی (یا یک مرحله‌ی زمانی) آن وجود دارد؛ از این دیدگاه، با نام چهاربُعدی‌انگاری یا نظریه‌ی اجزاء زمانی یاد می‌کنیم. در این مقاله، نخست نشان می‌دهیم که چهاربُعدی انگاری چگونه در حل چیستان‌های پایایی هویت در زمان، مانند «تغییر ذاتی» و «ترکیب مادی» بهکار می‌آید. سپس اثبات می‌کنیم که ملاصدرا نیز با پشتیبانی از مفاهیمی مانند «حرکت به معنای قطع» و «حرکت جوهری»، چهاربُعدی‌انگار است. بحث دیگر این مقاله درباره‌ی نسبت چهاربعدیانگاری با هستی‌شناسی زمان است؛ این مبحث چگونگی اتصال اجزای زمانی یک چیز را روشن می‌سازد. در این راستا، همچنین تحلیل صدرا را برای مسأله‌ی اتصال این اجزا واکاوی می‌کنیم.
خلاصه ماشینی:
۱. چهاربعدیانگاری و ازلی‌گرایی این دیدگاه که اجسام، افزون بر اجزای فضایی، دارای اجزای زمانی نیز هستند، وجه تشابهی میان زمان و فضا برقرار می‌سازد و نشانه‌ای از سازگاری چهاربعدیانگاری با نگرش ازلی‌گرایی به‌دست می‌دهد؛ ازلی‌گرایی که در این مقاله آن را به‌ازای ایترنالیزم۴ بهکار می‌بریم، الگو یا نگرشی هستی‌شناختی است که برپایه‌ی آن، «چیزها و رویدادهای گذشته، اکنون و آینده همگی واقعی هستند و [در ترتیبی ازلی به‌گونه‌ی بی‌زمان] وجود دارند» (۱۸، ص: ۱۴۳).
در اینجا به این نکته اشاره می‌کنیم که همه‌ی تعاریف حرکت، ازدید صدرا تعریف به رسم است، چنان‌که در آغاز بحث خویش از جواهر و اعراض چنین می‌گوید: «حرکت عبارت است از نحوه‌ی وجود چیزی که وجود تدریجی دارد و [حرکت] ماهیتی جز چنین وجودی ندارد و وجود، از دسته‌ی ماهیت‌های جوهری و عرضی [یعنی مقوله‌های ارسطویی] بیرون است (أن الحرکة هی عبارة عن نحو وجود الشیء التدریجی‌الوجود، و لا ماهیة له إلا الکون المذکور، و الوجود خارج عن الماهیات الجوهریة و العرضیة)».
می‌توان تصور کرد که منظور نویسنده از حرکت به معنای توسط، نظریه‌ای است درست برخلاف نظریه‌ی اجزای زمانی، یعنی این نظریه که هیچ موجودی دارای اجزاء زمانی نیست (یا همان سه‌بعدی‌انگاری) که به این مفهوم است که در هر لحظه، همه‌ی یک موجود حضور دارد.
(
, 
, 
)
