چکیده:
در رویکرد اقتصادی به حقوق، برداشت غالب از مفهوم کارایی، بیشینهسازی ثروت است. این تعبیر از کارایی، که ریچارد پازنر ارائه کرده است، علاوه بر کاربردهای توصیفی، بهمثابۀ معیاری برای ارزیابی قواعد حقوقی نیز به کار میرود. مدعای پازنر این است که هدف حقوق، باید بیشینهسازی ثروت اجتماعی باشد. در عین حال، منتقدان بر این باورند که دیدگاه پازنر، نهتنها با معیارهای اخلاقی تعارض دارد، بلکه به معنای نقض حقوق بنیادین افراد نیز است. در این نوشتار، ضمن تحلیل مفهوم بیشینهسازی ثروت و دلایل پازنر در دفاع از آن، همچنین بررسی دیدگاه منتقدان، به این نتیجه رسیدهایم که هرچند بیشینهسازی ثروت ارزشی ذاتی ندارد و نمیتواند تنها هدف نظام حقوقی تلقی شود، اما لااقل در برخی حوزههای حقوق، بهویژه حقوق خصوصی، میتواند بهمثابۀ یکی از اهداف قانونگذاری محسوب شود. از سوی دیگر، ثروت برای نیل به بسیاری از اهداف شخصی و حفاظت از بسیاری از حقوق فردی، عنصری ضروری محسوب میشود. بدینترتیب، نظام حقوقی نمیتواند نسبت به ارزش ابزاری ثروت و آثار قوانین موضوعه در ثروت افراد اجتماع بیاعتنا بماند.
خلاصه ماشینی:
در این نوشتار، ضمن تحلیل مفهوم بیشینه سازی ثروت و دلایل پازنر در دفاع از آن، همچنین بررسی دیدگاه منتقدان، به این نتیجه رسیدهایم که هرچند بیشینه سازی ثروت ارزشی ذاتی ندارد و نمی تواند تنها هدف نظام حقوقی تلقی شود، اما لااقل در برخی حوزههای حقوق، به ویژه حقوق خصوصی ، می تواند به مثابة یکی از اهداف قانونگذاری محسوب شود.
البته پـازنر بـر ایـن بـاور اسـت کـه بـا معیـار بیشینه سازی ثروت ، برده داری مجاز نخواهد بود، زیرا قطعا برده هنگامی که آزاد است بـیش از زمان بردگی ایجاد ثروت خواهد کرد، اما این تعبیر نیز با اصول اخلاقی هم خوانی نـدارد و بـه تعبیر پیتر هاموند (١٥٠٣ :١٩٨٢ ,Hammond) اگر برده بخواهـد صـرفا بـه جهـت لـذت بـردن از زندگی آزاد باشد و نه برای تولید ثروت و میزان ثروتی که برای جامعه تولید می کند، آیا نبایـد برای او حقی قائل باشیم ؟ بنابراین ، اعمال معیار پازنر در تخصیص اولیة حق ها، علاوه بر اینکه موجب دور می شود و برای مفهوم و ساختار جاافتادة حق های انتقال ناپذیر نیـز تمهیـدی نمـی اندیـشد، بـرای تعیـین حق های اولیه که در ثروت افراد جامعه تأثیر دارد مناسب نیست و به برخورد نابرابر با افراد در این مرحله منجر می شود.
بدین ترتیب ، براساس معیار بیشینه سازی ثروت ، کسانی که ثروتمندترند قادرند هرگونه مبلغی را برای رسیدن به خواسته های خود پرداخت کنند حتی اگر خواستة موردنظر، برای فرد دیگری که فقیرتر است ، ارزش بیشتری داشته باشد و این به معنای آن است که مطابق معیار پازنر، همیشه ثروتمندان برنده خواهند بود.