چکیده:
در اواخر عصر قاجار، در دوران وزارت جنگ رضاخان، طرح آرامکردن و اسکاندادن ایلهای لرستان در متن توجه دولت قرار گرفت. بهدنبال این، لشکرغرب به فرماندهی امیراحمدی و با دستور رضاخان در سال 1302ش/1923م به لرستان حمله کرد. امیراحمدی بروجرد و خرمآباد و سایر نواحی نفوذ سران سرکش ایلها را تسخیر کرد. پس از آن، برای حمایت از جمهوریخواهی رضاخان به تهران رفت و فرماندهی لشکرغرب به سرهنگ شاهبختی واگذار شد. در زمان شاهبختی، سران عشایر لرستان شورش و او را در خرمآباد محاصره کردند؛ با ورود دوباره امیراحمدی، سران شورش متواری شدند. پس از شاهبختی، فرماندهی لشکرغرب به سرهنگ خزاعی واگذار شد. پرسش پژوهش حاضر این است که نوع فرمانروایی سرتیپ خزاعی بر لرستان (1304و1305ش/1925 و 1926م) چه تأثیری بر قیام عشایر لرستان در سال 1306ش/1927م گذاشت؟ فرض پژوهش در پاسخ به این پرسش این است که سرتیپ خزاعی، سیاست خشنتری در برخورد با عشایر نسبت به فرماندهان پیش از خود اعمال کرد که واکنش شدید عشایر را باعث شد. یافتههای پژوهش نشان میدهند که وی با اعدام حدود سیزده تن از سران عشایر لرستان، در برانداختن نفوذ سنتی آنان نقش بسزایی ایفا کرد. عملکرد خزاعی همانند امیراحمدی، موجب فرار بسیاری از خانزادگان به سمت طرهان و پناهندهشدن به حاکم آنجا یعنی علی محمدخان غضنفری شد و وقوع آخرین شورش گسترده طایفههای لرستان را به رهبری حاکم طرهان رقم زد. بررسی حکومت خزاعی در لرستان و اینکه چگونه اقدامات او این شورش گسترده را باعث شدند، در این مقاله مهم هستند.
At the end of the Qajar era، during the Reza Khan’s Ministry of War، the plan of calming down and settling the Lorestani tribes was put into the attention of the government. Following this، the West Army commanded by Amir Ahmadi، attacked Lorestan by the order of Reza Khan in 1302/1923. Amir Ahmadi conquered Borujerd and Khorramabad and other areas under the influence of the leaders of the rebellious tribes. After that، in order to protect Republicanism، Reza Khan went to Tehran، and handed over the command of the West Army to Colonel Shahbakhti. At the time of Shahbakhti’s command، the leaders of the tribal tribes of Lorestan rebelled and surrounded him in Khorramabad; with the reappearance of Amir Ahmadi، the leaders of the rebellion fled. After Shahbakhti، the commander of the West Army was handed over to Brigadier Khazaee. The question in this research is regarding the influence of Brigadier Khazaee’s type of rule on the uprising of the tribes of Lorestan in 1927. The hypothesis of the research in answering this question is that Brigadier Khazaee applied a more rigorous policy to deal with the tribes than his predecessors، which caused a sharp reaction from the tribes. The research findings showed that he executed about thirteen tribal leaders from Lorestan to play a significant role in overcoming their traditional influence. Khazaee’s performance، like Amir Ahmadi، led to the escape of many Khans to Tarhan and their seeking support from the ruling there، Ali Mohammad Khan Ghazanfari، led to the recent mass rebellion of the tribes of Lorestan under the leadership of Tarhan’s governor. The study of Khazaee's rule in Lorestan and how his actions led to the massive rebellion are important in this article.
خلاصه ماشینی:
خاطرات امیراحمدی، جغرافیای نظامی پیشکوه اثر رزمآرا و گلگونکفنان و یکرنگیان و نیز تاریخ لرستان روزگار پهلوی اثر والیزاده معجزی از منابعی هستند که تا حدی به سیاست خزاعی و تندروی او اشاره کردهاند؛ اسناد خاندان سپهوند (علی محمدی) بهویژه اسناد تقیخان سپهوند، از خانها و رؤسای ایل بیرانوند و تاریخ روایی و خاطراتی که از آن دوران بهجا ماندهاند نیز نکات جالب توجهی دارند که همراه با اشارههای مؤلفان آثار یادشده تاحدی به روشنترشدن قضایا کمک میکنند.
ماجرا از این قرار بود که با فرارسیدن بهار 1303ش/1924م و بازگشت عشایر به ییلاقهای شمال لرستان، غلامعلیخان پسر لطفعیخان و لطیفخان پسر شیخعلیخان، از سران ایل بیرانوند و از خانهای اسدی، به خونخواهی شیخعلیخان اقدام کردند و گروهی از طایفههای لر دیگر همچون پاپی، سگوند و چگنی نیز با آنها همراه شدند و بهتدریج دامنه شورش گسترده شد (بیات، 1373: 15).
پژوهش حاضر به دنبال دلایلی است که تا حدی اثبات کنند روند اقدامات امرای لشکرغرب، روندی کلی و بر مبنای دستورات صادرشده از مرکز بودهاند و در این مبحث به آنها اشاره میشود: ادامه سیاست امیراحمدی برای ازمیانبرداشتن سران شورشی ایلها و طایفههای لرستان پس از حملات امیراحمدی، اوضاع لرستان بسیار بحرانی بود؛ رضاشاه، چون پیشینه رأفت و مهربانی خزاعی را هنگام فرماندهی در خراسان شنیده شده بود، قصد داشت از وجود این مرد خوشنام در لرستان استفاده کند و بنابراین او را برای آرامکردن اوضاع به لرستان فرستاد (یکرنگیان، 1336: 410).