چکیده:
در ایــن مقاله با اســتفاده از اصول و مفاهیم مســتخرج از قرآن کریم بــه تدوین مبانی جامعه شــناختی و روان شــناختی معروف و منکر پرداخته ایم. بدون شک هر علم اسلامی می باید مستند به قرآن کریم باشد. به عبارت دیگر، ملاک صحت نظریه و تفکر اندیشمندان در تدوین علوم اســلامی، قرآن کریم است. معروف و منکرهای دینی از مقوله ارزش ها و هنجار های جامعه اســلامی می باشند که یکی از موضوع های اصلی مورد مطالعه در رشته جامعه شناســی اند. این نوع از مطالعه به عنوان شــیوه ای نو در جهت تولید علوم انســانی اسلامی برای نقد و بررسی اندیشمندان اسلامی ارائه می گردد. ابزار شناخت در قرآن کریم حس و عقل و قلب معرفی شــده اند. حس، جمع آوری اطلاعات می کند؛ عقل، جمع بندی و تحلیــل می کند؛ و قلب، باور می کند که براســاس آن رفتار شــکل می گیرد. شــناخت معروف و منکر در طبیعت و فطرت انسان نهفته است و با انسان متولد می شود. همان طور که می توانیم با امکانات فیزیکی چشــم، رنگ ها را تشــخیص دهیم و با این قدرت متولد می گردیم، قوه تمیز درســت از غلط نیز با ما متولد می شــود و می توانیم معروف و منکر واقعی را بشناســیم. اما در جریان اجتماعی شــدن، معروف و منکر های مشهور اجتماعی به تدریــج خود را به انســان ها تحمیل می کنند و ای بســا که غالب بــر قوه تمیز طبیعی یا به عبارتی فطری انســان ها شوند. اگر معروف و منکر های اجتماعی با معروف و منکر های فطری مطابق باشند، به راحتی این درک اجتماعی مورد تایید هر فرد قرار می گیرد، اما اگر معــروف و منکــر اجتماعی با معروف و منکر فطری مطابق نباشــد، به تدریج فرد خود را متقاعد می ســازد تا همرنگ جامعه شود. البته هستند کسانی بیداردل که در چنین مواقعی همرنگ جامعه نشــده و به نــدای وجدان خود عمل می کنند. پیغمبــران الهی برای تذکر معروف و منکر های حقیقی مبعوث می شــوند و به تشــخیص انســان های بیداردل کمک می نمایند. در این مقاله تلاش ما بر این اســت تا مکانیســم یا ســازوکار رشد فردی را در جریــان جامعه پذیری بیان کنیــم و تعارضات و هماهنگی های معــروف و منکر فردی یا فطری و اجتماعی را بیان داشته، نحوه تعامل میان آنان را بیان داریم.
خلاصه ماشینی:
در این مقاله تلاش ما بر این است تا مکانیسم یا سازوکار رشد فردی را در جریان جامعه پذیری بیان کنیم و تعارضات و هماهنگی های معروف و منکر فردی یا فطری و اجتماعی را بیان داشته نحوة تعامل میان آنان را بيان داریم.
هدف از تدوین این مقاله بیان استعداد های اولیة انسان با استناد به قرآن كريم و استفاده از ابزارهاي شناخت انسان، با استناد به معرفي ابزار شناخت در قرآن، و عملکرد آنان در جریان رشد استعداد هاي انسانی است.
استعداد دريافت به وسيلة ابزار شناخت توسط خداوند تبارك و تعالي در انسان به وديعه گذاشته شده است و اگر انسان بخواهد فراتر از آن را هم درك كند باز نیاز به کمک الهی دارد.
در اين تحقيق با آنكه انديشمندان مختلف در مورد استعداد هاي انسان بر اساس تجربه حرف هاي گوناگون و مفصل زده اند و نام های مختلف به کار گرفته اند، اما بنا به دليل هستي شناسي خود جانب گفته الهي را گرفته و استعداد هاي اوليه انسان را با استناد به قرآن كريم با نام فطرت مي شناسيم (قرآن كريم، سورة روم آيه 30).
اگر با توجه به مبحث معرفت شناسي خود کمي اين مفهوم را گسترده تر تعریف کنیم مي توانيم بگوئيم منطق وسيلة درست به کار گرفتن ابزار شناخت منجمله عقل است.
این منطق کمک می کند غیر از ارزیابی هماهنگی داخلی و درونی هر یک از این مجموعه ها به هماهنگی بین هر سه مجموعه نیز پرداخت و به درست و غلط و نيز معروف و منكر در مجموعة دستگاه شناخت که خود شامل کاربرد هر سه وسیله می شود نیز پی برد.