چکیده:
موضوع مالکیت معنوی اکنون جایگاه مهمی در اسناد و مجامع بین المللی به عنوان یک حق مالی پیدا کرده و در ادبیات علوم انسانی، به ویژه حقوق و اقتصاد ازجمله مباحث علمی مطرح است. در این پژوهش ابتدا با اختصار، با مروری بر ادبیات موضوع، اهمیت و جایگاه دستوری این مقوله و سپس مباحث اثباتی این موضوع در علم اقتصاد مطرح و معرفی می شود. در بخش دوم تاش می شود به دو سوال پاسخ داده شود؛ سوال اول این است که با توجه به نقش بنیانی سرمایه فکری و وجود منزلت اقتصادی و هزینه ای برای مالکیت معنوی محصولات فکری، هزینه این نقش و سهم آن در تولید و رشد چگونه باید پرداخت شود؟ سوال دوم این است که از دیدگاه اقتصاد اسامی برای این حقوق چه جایگاهی در نظر گرفته می شود؟با روش تحلیلی «هزینه فایده»، بر پایه « نرخ هزینه سرمایه» به گستره ارزش محصولات فکری و روند استهاکی ارزش کاربری آنها اشاره می شود. در بخش سوم، جایگاه مالکیت معنوی از دیدگاه اقتصاد اسامی برای حقوق مالکیت معنوی با کمک «روش استدلال کلی» در منطق از نظرات شهید صدر استفاده شده و اثبات می شود که از دیدگاه اقتصاد اسامی پدیده مالکیت فکری در محصولات فکری حقیقت دارد و اسام این حق را جایز می داند و این حق نیز مانند سایر سرمایه های فیزیکی تعریف شده است. در بخش بعدی اثبات می شود که طبق نظر شهید صدر، سرمایه فکری به لحاظ محوریت کار متصل و منفصل و تجسم یافته، با توجه به اینکه ذاتا ترکیبی از دو نوع کار است، ترکیبی از جنس سرمایه فیزیکی و نیروی کار است؛ بنابراین، در اخذ اجرت ثابت و مشارکت در سود با دو عامل یادشده مشترک است و عامل کار فکری نیز همانند سایر عوامل انسانی می تواند با دو شیوه تولید اثر فکری عقد قرارداد ببندد؛ یا دستمزد خود را به صورت اجرت ثابتی بگیرد و یا در سود محصول تولیدی مشارکت داشته باشد. مهم در اینجا نوع این قرار داد است. اگر مولف، مصّ نف و یا محقق مولد اثر فکری با عقد هرکدام از این دو قرار داد باشند، مالکیت آنها همچنان باقی و در طی این بقای مالکیت حق اختراع آنها در تکثیر مجدد و استنساخ و انتشار مجدد اثر باقی خواهد بود و طلبکار خواهند بود. در بخش پنجم به طرح جایگاه مالکیت معنوی در قرآن با استناد به سوره مبارکه «قلم» با مراجعه به سه تفسیر بزرگ قرآن کریم پرداخته است.
خلاصه ماشینی:
در بخش دوم تلاش میشود به دو سؤال پاسخ داده شود؛ سؤال اول این است که با توجه به نقش بنیانی سرمایة فکری و وجود منزلت اقتصادی و هزینهای برای مالکیت معنوی محصولات فکری، هزینة دکترای علوم اقتصادی عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی تهران شمال.
این نقش و سهم آن در تولید و رشد چگونه باید پرداخت شود؟ سؤال دوم این است که از دیدگاه اقتصاد اسلامی برای این حقوق چه جایگاهی در نظر گرفته میشود؟ با روش تحلیلی «هزینة فایده»، بر پایة "نرخ هزینة سرمایه» به گسترة ارزش محصولات فکری و روند استهلاکی ارزش کاربری آنها اشاره میشود.
در بخش بعدی اثبات میشود که طبق نظر شهید صدر، سرمایة فکری به لحاظ محوریت کار متصل و منفصل و تجسمیافته، با توجه به اینکه ذاتاً ترکیبی از دو نوع کار است، ترکیبی از جنس سرمایة فیزیکی و نیروی کار است؛ بنابراین، در اخذ اجرت ثابت و مشارکت در سود با دو عامل یادشده مشترک است و عامل کار فکری نیز همانند سایر عوامل انسانی میتواند با دو شیوه تولید اثر فکری عقد قرارداد ببندد؛ یا دستمزد خود را بهصورت اجرت ثابتی بگیرد و یا در سود محصول تولیدی مشارکت داشته باشد.
بهعنوان مثال در سرفصل علم و فناوری کتاب "شاخصهای توسعة جهانی» بانک جهانی 1 که در سال 2005 منتشر شده شاخصها و معیارهای تعداد محققان در بخش تحقیق و توسعه (R&D)، تعداد متخصصان در بخش تحقیق و توسعه، تعداد نمایههای و مجلات علمی و فنی، مخارج صرفشده در بخش تحقیق و توسعه، متخصصان فناوریهای ردهبالا، زمینههای کاربرد اختراعات، تعداد اختصاصی علائم تجاری ویژه، پرداختها و دریافتیهای راجع به حقالامتیاز تألیفات و تحقیقات 2 نیز نشان از زمینة وسیع ارزش اقتصادی تولیدات فکری در تولید ناخالص داخلی و ملی در اقتصاد و توجه به ارزش افزودة این دسته از فعالیتهای بنیانی در کل تولید ملی است.