چکیده:
حکومت اسامی نیز مانند هر حکومت دیگری برای اداره جامعه، رونق اقتصاد، دفاع از مرزها، برقراری امنیت، ترویج معارف دینی و فضایل اخاقی، مبارزه با انحرافات و کژی ها و... نیاز به پشتوانه مالی و منابع بودجه ای دارد. انفال، مالیات و عوارض، درآمد اماکن عمومی و دولتی، خراج، خمس و زکات ازجمله منابع مالی حکومت اسامی است که نقش هریک از آنها در کشورهای مختلف، برحسب شرایط اقلیمی و جغرافیایی می تواند مختلف باشد. در کشور ما همانند بسیاری از کشورهای اسامی دیگر، انفال مهم ترین منبع درآمدی حکومت محسوب می شود. به همین سبب در این نوشته از بین منابع بودجه ای متنوع، به انفال و مصادیق مختلف آن که شامل زمین های موات، معادن سطحی و زیر سطحی، جنگل ها، نیزارها، کوه ها، رودها و دریاها و سواحل آنها، دره ها و بیابان ها، مراتع، فیء، غنایم جنگ خودسرانه، میراث بدون وارث، اموال مجهول المالک و می شود، در حد موضوع شناسی و طرح برخی از فروعات مهم و مبتابه پرداخته خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
بسیاری از فقها (حلبی، 1403: ص 171؛ سلار، 1404: ص 140؛ شیخ طوسی، 1387: ج1، ص 263؛ ابن حمزه، 1408: ص 133؛ کیدری، 1416: ص 128؛ محقق حلی، 1408: ج1، ص 166؛ علامه حلی، 1413: ج1، ص 364؛ نجفی، بیتا: ج16، ص 120؛ بحرالعلوم، 1403: ج1، ص 289؛ همدانی، 1416: ج14: صص 245-244؛ نراقی، 1415: ج10: صص 144-141؛ کاشف الغطاء، 1422: ج4، ص 214؛ فیض کاشانی، بیتا: ج3، ص 24) با تبعیت از روایات، جنگلها و نيزارها را مطلقاً ـ خواه در اراضی دولتی واقع شده باشد یا در ملک افراد ـ جزء انفال و از اموال دولتی دانستهاند؛ بااینوجود، اگر زمینی پس از تصرف آن توسط مالک، خودبهخود تبدیل به نیزار یا جنگل شود و یا چنانچه شخصی در ملک خصوصی خود اقدام به کشت نی یا درخت کرده باشد بهگونهای که ملک او تبدیل به نیزار یا جنگل شود، چنین املاکی بنابر قول صحیح جزء انفال نخواند بود (امام خميني، بيتا: ج1، ص 368؛ نیز ر.
اموال اختصاصی پادشاهان به اعتقاد مشهور فقها (ابن حمزه، 1408: ص 133؛ کیدری،1416: ص 128؛ محقق حلی، 1408: ج1، ص 166؛ حلی هذلی، 1405: ص 142؛ علامه حلی، 1413: ج1، ص 364؛ شهید ثانی، 1410: ج2، ص 84؛ طباطبایی، 1418: ج5، ص 254؛ نراقی، 1415: ج10، ص 141؛ نجفی، بیتا: ج16، ص 123؛ امام خمینی، بیتا : ج1: ص 369؛ فاضل لنکرانی، 1423: ص 317؛ عاملی، 1411: ج5: ص 416؛ بهجت، 1423: ص 407)، درصورتیکه به سبب جنگ ـ و یا حتی بدون جنگ ـ اموال منقول یا غیرمنقولی که به سبب ارزش بالا و اهمیت آن جزء اموال اختصاصی پادشاهان و ملوک است، به تصرف مسلمین درآمده و یا در اختیار آنها قرار گیرد، جزء انفال خواهد بود.