تفسیر سوره‌ی فاتحه مقاله

"آیه اخیر این سوره را می‌توان با توجه به آیات بسیاری که ناظر است به مورد خشم قرار گرفتن [مغضوب] و نیز گمراه بودن، در نظر گرفت؛ در آن صورت می‌‌توان این آیه را دعایی دانست که در آن مسألت می‌شود که(1) بتوان به راه کسانی رفت که مدارج بلند یافته‌اند (ت83 : 6؛ ت 58:11) یعنی آنان که ایمان آورده‌اند و به آنها علم داده شده است (الذین آمنوا منکم والذین أوتوا العلم) (58:11) و آنان که ایمان آورده و ایمان خویش را به ستم نیالوده‌اند (الذین آمنوا و لم یلبسوا ایمانهم بظلم) (82 : 6)، و (2) بتوان از راه کافران که برخی گمراهند و برخی خشم خدا برایشان است، دوری کرد. وقتی راه راست، راه عمودی عروج به سوی خدا معنا می‌شود، [عبارت] المغضوب علیهم، [«آنان که برایشان خشم گرفته شده است] ـ را می‌توان اشاره به راه نزول از خدا معنا کرد و در عین حال باید گفت آنان که گمراه‌اند به صورت افقی [یعنی بی آنکه عروج و نزول کنند] از راهی که به ذات متعال [خداوند] می‌انجامد، بی‌راه شده‌اند."