چکیده:
آموزش از روزگار قدیم تا به امروز که به صورت نظامی پیچیده در آمده متناسب با درجه تمدن، نوع حکومت و مقتضیات سیاسی اجتماعی و مذهبی در هر دوره ای تغییر و تحول یافته است. یکی از این ادوار دوران زمامداری جانشینان تیمور (912-807 ه.ق) است. در این دوره نهاد آموزش جایگاه ویژه ای یافت و سلاطین، شاهزادگان، امرا، خواتین و عالمان هر کدام به سهم خود در رشد این نهاد اهتمام نمودند. با وجود آرامش نسبی، ثبات سیاسی و امنیتی که در پی مرگ تیمور در قلمرو شاهرخ، جانشین وی به وجود آمد وضعیت معیشت مردم نیز بهبود یافت و زمینه ای مناسب برای حرکتی علمی و فرهنگی آماده شد و مدارس، کتابخانهها و محافل آموزشی فراوانی به همّت سلاطین، خواتین و امراء احداث گردید. سلاطین تیموری از یک سو با فراهم ساختن امکانات آموزشی و تسهیلات لازم در جهت رفاه حال اساتید و طلاب علم و همچنین ارتقاء سطح آموزش گام بر میداشتند و از سوی دیگر مشروعیت حکومت را دنبال میکردند. از بارزترین خصیصه های حکومت تیموری علاقه وافر برخی از این سلاطین به رشد علم، ادب و ساخت مراکز آموزشی بود. کثرت احداث این نهادهای آموزشی به حدی بوده که جامی مدعی شد در هیچ دوره ای از ادوار تاریخ ایران زمین به این اندازه مدرسه ساخته نشده است. در پژوهش حاضــر نگارنــده به روش توصیفی و تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه ای، به بررسی روند توسعه نهادهای آموزشی دوره تیموری پرداخته و وضعیت اداره این نهادها را مورد بررسی و تحلیل قرار داده است. از مهمترین یافته های این پژوهش نقش قابل توجه سلاطین، خواتین و وزرای تیموری در احداث مدارس، کثرت نهادهای آموزشی، نقش و کارکرد کتابخانهها در استنساخ بیشتر کتب و پیروی نهادهای آموزشی از یک نظام آموزشی مدون است.
خلاصه ماشینی:
"روش اداره مدارس در دوره تیموری وقتی بحث و گفتگو در مورد نهادهای آموزشی دوره تیموری و نحوه اداره آن مراکزمی شود، با توجه به آن همه جنگ و کشتارو برپاکردن کله مناره ها توسط تیمور،شایداین تصورایجاد شود که در این مراکز تنها عده ای طالب علم در کنار مدرس به امر تعلیم و تعلم می پردازندوفضایی بسیار ابتدایی از مکتبخانه ها در ذهن خواننده نقش بندد، در صورتی که در ساختار نهادهای آموزشی دوره تیموری ، فعالیت های کارکنان به نحوی دقیق و سنجیده ، سازماندهی شده بود.
بانیان غالبا در جنب مساجدو مدارس حجره هایی می ساختند تا طالبان علم که از شهرهای دیگر برای یادگیری می آمدند بدون جاو مکان نباشندو با دراختیار گرفتن اطاقی برای سکونت و مطالعه در جوار مدرسه از اتلاف وقت و تحمل هزینه زندگی مصون بمانند، از آن جا که کتاب لازمه تحصیل ویادگیری است ،در غالب مدارس و مساجد کتابخانه هایی احداث می گردیدو کتاب های موجود در آن کتابخانه ها، با نظر مدرسان و نحوه تدریس و تحصیل در آن اماکن ارتباط داشت (ایمانیه ، ١٣٥٥: ٤٢).
وضعیت کتابخانه ها در دوره تیموری همان گونه که پیش ازاین ذکر شد با توجه به این که حکومت محوری ، ازویژگی های مهم نهادهای فرهنگی –آموزشی تیموریان بوده است اکثرقریب به اتفاق مساجد، مدارس ، کتابخانه هاو مؤسسات عام المنفعه به دستور حاکمان و صاحب منصبان ساخته می شدویا به نوعی از حمایت های مالی آنها برخوردارمی گردید."