چکیده:
در این مقاله با بررسی صنایع سنگی دوران نوسنگی در ناحیه جنوب شرق ایران و غرب پاکستان (بلوچستان)، ویژگیهای کلی این صنایع در این دوران معرفی شدهاند. صنایع نوسنگی در این ناحیه از محوطههای تپه یحیی، گازطویله و کوهبنان در کرمان ایران و مهرگره و کیلیگلمحمد در بلوچستان پاکستان به دست آمدهاند و کشف جدید محوطه نوسنگی بیسفال تل آتشی در کرمان باعث شده است که بتوانیم صنایع نوسنگی این منطقه را دارای ویژگیهای مشترکی بدانیم که آنها را از صنایع دوران نوسنگی در هلال حاصلخیزی متمایز میکند. وجود صنعتی در جنوب شرق ایران که ویژگی مشخصه آن فراوانی میکرولیتهای کولدار و هلالی است، نشان میدهد که کمرنگ بودن این ناحیه در مطالعات، نه به دلیل عدم وجود فرهنگهای نوسنگی در منطقه، بلکه ناشی از نادیده گرفتن این ناحیه به دلیل شرایط آب و هوایی آن است. هلالیها در صنایع سنگی نوسنگی در ناحیه مورد مطالعه در ابتدای نوسنگی در ابزارهای ترکیبی شکار و در دورههای بعد با گسترش کشاورزی در تیغههای داس به صورت ترکیبی مورد استفاده قرار گرفتهاند.
In this article the chipped stone industry from Neolithic sites in southeast Iran and Baluchistan is introduced with regard to aspects such as technology structure, tool typology and morphology. The chipped stone assemblages are from Neolithic sites including Tepe Yahya, Gaz Tavileh, Kuhbanan in Kerman and Mehrgarh and Kili gul Muhammad in Balochistan, Pakistan. Discovery of PPN site of Tell-i Atashi in Kerman resulted in clarification of the common charachteristics of the Neolithic chipped stone assemblages of the region which should be introduced both typologically and chronologically distincted from the chipped stone assemblages of the Fertile Crescent. So far, most of the Neolithic researches in Iran have been concentrated on Zagros Mountains, but the presence of a clearly distinct Neolithic chipped stone industry in southeast Iran and Balochistan Pakistan, which is characterized by abundance of lunate and backed tools, indicates that although the region deserves more intense archaeological studies, the archaeologists have ignored it because of climatic and geomorphological conditions. Lunates and backed tools in the Neolithic chipped stone assemblage of the area are extensively made and functioned in composite hunting tools at earlier phases, but with the expansion of agriculture their function shifted into inserts used in composite sickles.
خلاصه ماشینی:
صنايع نوسنگي در اين ناحيه از محوطه هاي تپه يحيي، گازطويله و کوهبنان در کرمان ايران و مهرگره و کيليگل محمد در بلوچستان پاکستان به دست آمده اند و کشف جديد محوطه نوسنگي بيسفال تل آتشي در کرمان باعث شده است که بتوانيم صنايع نوسنگي اين منطقه را داراي ويژگيهاي مشترکي بدانيم که آنها را از صنايع دوران نوسنگي در هلال حاصلخيزي متمايز ميکند.
صنايع سنگي که محوطه هاي نوسنگي جنوب شرق ايران و بلوچستان پاکستان ارائه داده اند ويژگيهاي کلي را نشان ميدهند که قابليت اين را دارند که به صورت محلي مورد مطالعه قرار گيرند.
)به تصویرصفحه رجوع شود) تصوير ١: نقشه ناحيه جنوب شرق ايران و بلوچستان پاکستان و محوطه هايي که در متن به آنها اشاره شده است به جز اين محوطه ها، سايت سديچ در بلوچستان ايران (١٩٨٠ Vita-Finzi and Copeland) و محوطه هاي شاهيتمپ و ميريکلات (١٦١ :٢٠٠٨ Desse et al) در بلوچستان پاکستان ، در دو سوي رودخانه کچ و در نزديکي شهر تربت (تصوير ١) نيز به نوسنگي بيسفال منتسب شده اند، اما در پژوهش حاضر چندان کمکي به روشن شدن تصوير صنايع سنگي منطقه نميکنند.
ماده خام مورد استفاده در دوران نوسنگي قلوه سنگ هاي فلينتي بوده که از رودخانه بولان در دسترس بوده است ، در دوره هاي بعد فلينت وارداتي از منطقه روهري در مجموعه مصنوعات اين محوطه ديده ميشود Inizan and Lechevallier) (٥٦ :١٩٩٠.
ابزارهاي کولدار و هلالي به دست آمده از محوطه هاي نوسنگي جنوب شرق ايران و بلوچستان پاکستان (١-٤: مهرگره I، ٥-١٠: يحيي VII/VI، ١١-١٣ آتش سطحي، ١٤-١٨: کاوش آتشي)، مقياس ها متفاوت است (٢٠١٢ Jayez and Garazhian ;٧٦ :١٩٧٣ Piperno ;٤٥ :١٩٨٤ Lechevallier).