چکیده:
مقاله امام رضا علیه السّلام به واقع مهم ترین مدخل دائره المعارف آستان قدس رضوی است. مسئله ولایتعهدی و فرایند پذیرش آن، مسیر حرکت امام علیه السّلام از مدینه تا مرو و چگونگی شهادت ایشان از جمله مباحث کلیدی است که مقاله به آن پرداخته است. یادکرد سیره اخلاقی و سیاسی _ اجتماعی امام و جایگاه علمی آن حضرت از دیگر مطالبی است که در مقاله آمده است.
خلاصه ماشینی:
بهاینمنظور، مأمون درپایان سال 200ق رجاء بن ابیضحاک را که از عمال عباسیان و خویشاوند وزیرش فضل بن سهل بود، همراه فرناس (یا یاسر) خادم به مدینه فرستاد تا امام رضا( را به مرو بیاورند (یعقوبی، 2/۴۴8؛ اشعری، 9۵؛ طبری، تاریخ، 8/۵39، ۵۴۴؛ قس: ابن بابویه، عیون...
هرثمه که برای آگاه ساختن مأمون از تدابیر فضل بن سهل روانۀ خراسان شده بود، در ذیقعدۀ سال 200ق به دسیسۀ فضل زندانی و کشته شد و پس از آن شورشهایی در بغداد بر ضد حسن بن سهل رخ داد (طبری، تاریخ، 8/۵۴2_ ۵۴9) و چون وی بهدستور مأمون، خواست از مردم بغداد برای ولیعهدی حضرت رضا( بیعت بگیرد، خاندان عباسی خودداری کردند و پنداشتند فضل که به آیین زردشتی گرایش داشته، در اندیشۀ بیرون کردن خلافت از خاندان عربی عباسیان است.
امام رضا( که ادامۀ این وضع را به صلاح امت نمیدانست، به تقاضای جمعی از امرای لشکر، مأمون را از آشوبهای بغداد خبر داد و گفت، فضل بن سهل اخبار شورش بغداد، بیعت آنان با ابراهیم بن مهدی، جنگ میان ابراهیم و حسن بن سهل، نارضایی مردم از خود (فضل) و برادرش حسن و حتی مسئلۀ ولایتعهدی را پنهان کرده و در شهرها بر مردم رنج و ستم روا میدارد (یعقوبی، 2/۴۵0؛ طبری، تاریخ، 8/۵۵۴_ ۵۵۵، ۵۵7 و ۵۶۴_ ۵۶۵؛ ابن بابویه، عیون...
مأمون، سپس امام را در سرخس تحت نظر گرفت و از رفتوآمد مردم نزد آن حضرت جلوگیری کرد (یعقوبی، 2/۴۵1_۴۵2؛ تاریخ، 8/۵۶۵_۵۶۶؛ ابن بابویه، عیون...