چکیده:
هدف پژوهش حاضر، استخراج دلالت هایی از نظریه فطرت در نظام تربیتی اسلام است؛ چرا که یکی از ضرورت های مهم برای نظریه سازی اسلامی در حوزه تربیت، نظریه پردازی بر اساس مبانی اسلامی است. نظریه «فطرت» یکی از نظریه های کلان انسان شناختی اسلامی است که سرشتی خاص را برای انسان متصور است. روش پژوهش حاضر، روش اجتهاد دینی است که دارای سه گام «پژوهش از کل منابع مربوط به مسئله تحقیق»، «برگزیدن معنای متعین یا مرجح با سنجش امکانات معنایی متن و شواهد و دلایل کافی» و «کشف مشروط واقع با به کارگیری استدلال و استفاده از صورت های منطقی و قیاسی» است. «بهره مندی همه شاکله های تربیتی از فطرت الهی»، «رای به توانایی رشد همه انسان ها»، «معتبر دانستن بخشی از تفاوت های تربیتی افراد»، «امکان ارتباط افراد با زبان فطرت»، «فطری دانستن ارتباطات میان انسان ها»، «مفاهمه ذاتی افراد با زبان دینی» و «مبتنی بودن بقا شاکله های تربیتی بر بخش فطری» از جمله مواردی هستند که از نظریه فطرت استنباط شده اند و بر این اساس دلالت هایی مانند «توجه به جنسیت در سیاست گذاری تربیتی»، «توجه به طبیعت های ویژه»، «تمرکز بر نفوس قریب العهد»، «توجه به سنین خاص» و «ارتباط تربیتی دین محور به جای شریعت محور» برای باز شدن باب تفکر و در نتیجه سیاست گذاری بر این مبنا در نظریه تربیتی بیان شده اند.
خلاصه ماشینی:
"یعنی اینگونه نیست که انسانی آفریده شود، همزمان یا قبل یا بعد از آن نیز فطرتی آفریده خواهد شد و سپس این دو با هم جمع شوند؛ بلکه آفرینش انسان عین آفرینش فطرت است (شاهآبادی، 1387ب، ص 59).
بنابراین فطرت در مقتضیات و احکام خود معصوم از خطاست (شاهآبادی، 1387 الف، ص 315) و این یک حامی برای رسیدن انسان به اغراضی است که خداوند در عمل به دین قرار داده است.
بنابراین در مورد این مسائل ناگزیر از تأسیس دانشی هستیم که هر چند یک علم تجربی است، اما میتوان پیشفرضهای آن (در دو بعد روش مطالعه و موضوع مورد مطالعه یعنی انسان) را از متون اسلامی اخذ کرد (لطیفی و همکاران، 1392، ص 17) بنابراین بر اساس تعریف مذکور از نظریه تربیتی، قرار گرفتن فطرت به عنوان یکی از مبانی این علم، تبعات نوینی در پی خواهد داشت.
یافتههای پژوهش دلالتهای جزئی نظریه فطرت در نظریه تربیتی اسلامی بعد از طی کردن مرحله نخست روش پژوهش (پارادایم اجتهاد دینی) یعنی بررسی معنا و ابعاد مفهوم فطرت و تربیت در منابع مربوط به هر یک و روشن شدن ابعاد هر یک از این مفاهیم، به مرحله دوم روش پژوهش یعنی استخراج گزارههای دلالی از مبانی جستوجو شده از طریق روش عقلی، صورتهای منطقی، استقرای احتمالاتی یا تجربی، پرداخته خواهد شد.
بنابراین آنچه امکان ارتباط بین مربی و متربی را فراهم میآورد و میتواند به عنوان پایهای برای مفاهمه مشترک بین این دو قرار گیرد، زبان مشترک درونی همه انسانها، یعنی فطرت است."