چکیده:
مطالعة معنا و انتقال آن از طریق زبان که در اشکال متفاوت عاطفی، خبری، پرسشی و امری نمود پیدا
میکند در شاخه های گوناگون کاربردشناختی بررسی میشود. از منظر کاربردشناسی یک جمله میتواند
در بسترها و بافته ای مختلف نقشه ای متفاوتی داشته باشد که آن نقشه ای مرسوم تر، معنای اولیه
هستند و نقشه ای دیگر، معانی ثانویه. بر این اساس گزاره های امری نیز میتوانند همچنین نقشه ای
متفاوتی را ایفا کنند. از آنجا که قرآن کریم برای افزونی قدرت تاثیر و القای معانی به مخاطب،
تجلیگاه نقشهای معنایی-کاربردشناختی گزاره های امری است؛ پژوهش حاضر در تلاش است تا با
تحلیل کارکردهای زبانی گزارههای امری سورة عنکبوت، به بررسی توانش ارتباطی این سوره و میزان
تاثیرگذاری آن در مخاطب بپردازد. به این منظور با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی، ویژگیهای
متنمحور و کاربرمحور آیات در کنار عناصر زنجیرهای و زبرزنجیرهای موثر در معانی گزاره های امری این
سوره مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج حاکی از آن است که گزاره های امری سورة عنکبوت به ترتیب
در نقشه ای منظوری ارشاد، هشدار، دوام، تهدید، تعجیز و اهانت به کار رفته، و باتوجه به اینکه بیشتر
این گزاره ها خطاب به اهل باطل است؛ لذا چنین برداشت میشود که منطق دینی ابتدا بر ارشاد و
راهنمایی استوار است و در صورت مخالفت گمراهان، نخست به آنان هشدار داده میشود و اگر بر
سرکشی خود افزودند، آنها را ضعیف و ناتوان شمرده و به عذاب خداوند وعده میدهد. این نوع ارتباط
قرآن با مخاطب، دلیلی قاطع بر اعجاز زبانی آن است.