چکیده:
فرهنگ، نظام وحدت یافتة بینش ها، باورها، ارزش ها و هنجارهای بشری ناظر به حقوق بنیادی انسان است که به عنوان مبنا و شیوة الگوی زیست مطلوب انسانی پذیرفته شده اند؛ آن چنان که به صورت ناخودآگاه و غیر ارادی، در همة عرصه های زندگی او جریان یافته اند؛ برایند فرهنگ، هویت یافتگی انسان است که نمود آن را در مجموعة اقدامات او که در طول تاریخ، در قالب یک نظام ذخیره دانش، به گونه ای نهادمند تحقق و سامان یافته اند، می توان مشاهده کرد. جهاد در گفتمان اسلامی، کوشش پایدار و مقاوم در راه نشر و پیشرفت اسلام و جامعه اسلامی در نتیجه یک خود آگاهی و هدف داری معطوف به رشد است که
گاه به صورت نشر اسلام و آموزه های آن میان ملت ها و برچیدن طاغوت و گاه برای مقابله با تهاجم دشمن به قلمرو مرزهای اسلامی، در قالب سخت افزار یا نرم افزار نمود می یابد. تاکید فراوان آیات قرآن کریم نسبت به این مسئله، نشان از اهمیت آن است. شکل گیری فرهنگ جهاد در بخش های گوناگون جامعه امروز،
ضرورتی است که انکار آن، انکار مبادی عقلی، فطری و پشت کردن به شرع مقدس به شمار می رود؛ به ویژه آنکه تحقیق در این مسئله، کمتر در دستور کار قرآن پژوهان قرار گرفته است.
پژوهش حاضر، کوشیده است تا با رویکردی روش مند و منسجم، فرایند شکل گیری فرهنگ جهاد در منطق آموزه های قرآن کریم را در سه مرحله فرایند » و « جهاد » ،« فرهنگ » نگارشی خود، یعنی، تبیین و تحلیل مفهوم بررسی و تحلیل نماید . سیاست گذاری برای هر یک از ،« فرهنگ قرآنی جهاد مراحل این فرایند در جامعه، زمین ه شکل گیری ارزش جهاد را فراهم می آورد. نوع تحقیق بنیادین توسعه ای است . روش شناسی ناگزیر این مهم، از راه توصیف و تحلیل و با رجوع به منابع کتابخانه ای و نرم افزاری صورت می پذیرد
خلاصه ماشینی:
در اینجا بر پایۀ تعریفها و ویژگیهایی که تا کنون برای فرهنگ ارائه شده است، تعریفی برگزیده و فراگیر، برای پیشبرد اهداف نوشتار پیش رو ارائه میگردد؛ برایناساس: «فرهنگ، نظام وحدت یافتۀ بینشها (توسلی، 1389: 98)، شناختها، پندارها، گرایشها، باورها (سعادت، 1389: 37)، ارزشها (همان: 38) و هنجارهای بشری(رفیعپور، 1380: 185)؛ ناظر به حقوق بنیادی انسان است (سلیمی، 1379: 52)، که بهعنوان مبنا و شیوۀ الگوی زیست مطلوب انسانی پذیرفته شدهاند(موحد، 1378: 12؛ ریکارت سوتو، 1368، شمارۀ 14 و 15: 65)، بهگونهای که به صورت ناخودآگاه و غیرارادی، در همۀ عرصههای زندگی او جریان یافته (سعادت، 1389: 41 ـ 39) و نتیجۀ آن هویتیافتگی انسان است (آشوری، 1381: 25) که نمود آن را در رفتارها، گفتارها، حالات، نمادها (حسینیپور سیسخت، 1390: 28)، دستاوردهای علوم و فنون و فناوریهای اجتماعی (همان: 31 و 32) او که در طول تاریخ، در قالب یک نظام ذخیرۀ دانش (نولان و دیگران، 1380: 69)، به گونهای نهادین تحقق و سامان یافتهاند، میتوان مشاهده کرد».
در دومین مرحله از فرایند شکلگیری یک فرهنگ در جامعه، مبتنی بر بینشی که در مرحلۀ نخست بهدست آمد، ارزشها، هنجارها و شاخصهایی برای انسان در گسترۀ حیات دنیایی و آخرتی او شکل میگیرد که او را در مسیر رشد و کاملشدگی انسانی قرار میدهد؛ از جملۀ این ارزشها، ارزش جهاد است که قرآن حکیم در موارد گوناگون و در قالبهای مختلف، آن را به بشر معرفی نموده است: «إن الذین آمنوا و الذین هاجروا و جاهدوا فی سبیل الله أولئک یرجون رحمت الله و الله غفور رحیم (بقره: 218)؛ کسانی که ایمان آورده و کسانی که هجرت کرده و در راه خدا جهاد نمودهاند، آنها امید به رحمت پروردگار دارند و خداوند آمرزنده و مهربان است»؛ «یا أیها الذین آمنوا اتقوا الله و ابتغوا إلیه الوسیلة و جاهدوا فی سبیله لعلکم تفلحون (مائده: 35)؛ ای کسانی که ایمان آوردهاید!