چکیده:
در مباحث جرم شناسی، به عنوان علمی که به مطالعه عوامل و فرایند های فعل مجرمانه می¬پردازد و با شناسایی این عوامل و فرایند ها بهترین روش ها را برای غلبه و یا تخفیف این آفت اجتماعی تعیین می¬کند، نظریا ت مختلفی با رویکرد های متفاوت درخصوص علل جرم بیان شده است. نظریه همنشینی افتراقی (Differential Association) ساترلند (Sutherland)مشهورترین نظریه از مجموع نظریه های یادگیری در مباحث جرم شناسی است. در این نوشتار، سعی می شود ایده همنشینی افتراقی با نگاهی به آیات قرآن و روایات مورد بررسی قرار گیرد. در این مقاله بر آنیم که ببینیم آیا با تکیه بر دیدگا ه های موجود در قرآن کریم و احادیث، می توان الگوی نظری اجتماعی را در باره آثاری که همنشینان می توانند در سوق دادن فرد به جرم داشته باشند، ارایه داد. در واقع هدف، امکان سنجی طرح یک نظریه اجتماعی درباره رفتار مجرمانه بر اساس آموزه های اسلامی می باشد.
خلاصه ماشینی:
"مواردی که افرادی کاملا بر انسان مسلط میشوند، مانند تسلط پوست بر تخم مرغ به کار رفته است و استفاده از این کلمه، اشاره به این موضوع دارد که دوستان تبهکار و فاسد، آنها را از هر سو احاطه میکنند، افکارشان را میدزدند و چنان بر آنان چیره میشوند که حس تشخیص خود را از دست دهند و زشتیها در نظر آنها زیبا میگردد و چنین حالتی برای انسان بسیار دردناک است، زیرا بهآسانی در گرداب فساد فرو میرود و درهای نجات به روی او بسته میشود.
آیات بیان شده، نشان میدهند که اسلام اهمیت فراوانی برای همنشینی و همنشینان قائل است و آثار آنها را بر شخصیت و رفتار فرد، منزلت اجتماعی و حتی زندگی او در این جهان و سرنوشتش در جهان آخرت، بسیار تعیین کننده و مهم میداند.
این فرایند یکی از نکاتی است که در آیات قرآن کریم، مورد توجه قرار گرفته و میتوان آن را در نمونههای زیر ملاحظه نمود: «بعضی رو به بعضی دیگر کرده، سؤال میکنند و جواب میشنوند؛ یکی از آنها میگوید مرا همنشینی بود (در دنیا)؛ که میگفت آیا تو از آنها هستی که تصدیق میکنند؟ آیا آنگاه که مردیم و خاک و استخوان شدیم، کیفرمان میدهند؛ سپس میگوید (ای دوستان بهشتی) آیا شما میتوانید از او خبر بگیرید؟ اینجاست که به جستجو برمیخیزد و نگاهی میکند، ناگهان او را در وسط جهنم میبیند؛ به او میگوید، به خدا نزدیک بود، مرا به هلاکت افکنی و اگر موهبت پروردگارم نبود، من نیز از احضارشدگان در دوزخ بودم» (صافات/57 - 50).
بررسی مطالبی که در آیات قرآن در زمینۀ تحلیل ارتباط میان همنشینان وجود دارد، نشان دهندۀ توجهی است که اسلام به ابعاد نفوذ اجتماعی در این رابطهها دارد و آن را یکی از عوامل مهم تغییر رفتار در خلال همنشینی میداند."