چکیده:
اصل «مسئولیت کارفرما در پرداخت حق بیمه»، اعم از سهم خود و کارگر، از اصول پذیرفتهشده در بسیاری از نظامهای تأمین اجتماعی مشارکتی است؛ اصلی که در قانون تأمین اجتماعی ایران، در کنار قاعدۀ حقوقی «مسئولیت و تعهدات سازمان تأمین اجتماعی در مقابل بیمهشده در صورت عدم تأدیه یا تأخیر در تأدیۀ حق بیمه» مطرح شده است. دو قاعدۀ به ظاهر متعارضی که شناخت مبانی آنها و راهحلهای حقوقی جمع آنهامیتواند جبران خسارات ناشی از عدم بیمهپردازی در یک سیستم مشارکتی را که مبتنی بر محاسبات بیمهای و اکچوئری است، ممکن سازد. بررسی پژوهشهای حقوقی صورتگرفته در این حوزه نشان میدهد که بازیابی حق بیمه و ارائۀ راهکار حقوقی برای جبران خسارات سازمان تأمین اجتماعی بهویژه در فروضی مانند عدم دستیابی به کارفرما یا عدم شناسایی وی یا عدم امکان پرداخت از جانب او به دلایلی مانند فوت، ورشکستگی و... مورد توجه قرار نگرفته است. پژوهش حاضر با رویکرد تحلیلی و تطبیقی بهدنبال پاسخ به این پرسش که مبنای این دو قاعده چیست و چه راهکارهایی برای بازیابی حق بیمه در این موارد وجود دارد، به این نتیجه رسیده است که مبنای مسئولیت کارفرما «تفکیک میان دین و التزام به تأدیه» و مبنای مسئولیت سازمان در فرض عدم بیمهپردازی، «حمایتی» بودن نظام تأمین اجتماعی است و برای جمع این دو قاعده از یک سو، راهحلهای پیشگیرانه از جمله اصلاح نظام ثبت و ضبط اطلاعات در زمینۀفعالیتهای اقتصادی بهمنظور شناسایی غیرمستقیم کارگران در قالب ایجاد سیستم «ثبت کسبوکار» و «لایهبندی حمایتها» یا شناسایی مستقیم کارگران از طریق ایجاد «سیستم کارت بیمهای» باید پیشبینی شود و از سوی دیگر، در وضعیت ورود خسارت، پیشبینی شیوههای جدید تأمین مالی پایدار برای سازمان بهویژه در قالب «صندوق تأمین خسارات عدم بیمهپردازی» بر مبنای «بیمۀ اتکایی» با پشتوانۀ تضمین دولتی امکانپذیر است.
The principle of "the responsibility of the employer to pay the premiums," is an accepted principle in contributory social security systems. The principle in the Social Security Act, together with the legal principle of "responsibility and commitment of social security organization in front of insured for non-payment or delay in payment of premiums" have been proposed. Apparently, these two principles are in conflict, but knowing of their legal basis and solutions can allow for compensation due to non-payment of premium. Review of previous research in this area shows that recovery of premiums, especially in cases such as lack of access to employer and lack of recognition of him is not considered. This paper through on analytical and comparative approach shows; the bases of employer's liability is"the distinction between debt and obligation to pay" and the basis of organization s liability is principle of "supporting" in the social security system and implementation of this tow rules is possible by establishing a comprehensive system of "business registration" and a "guarantee fund for damages resulting from non-payment of premiums.
خلاصه ماشینی:
principe du precompt در تحلیل مبنای حقوقی «مسئولیت کارفرما در پرداخت حق بیمه » باید دو نکته را مورد توجه قرار داد: نکتة اول آنکه یکی از تفاوت های بنیادین میان بیمه های تجاری و بیمه های اجتماعی آن است که علی الاصول شمول حمایت ها در بیمه های اجتماعی منوط به انعقاد قرارداد بیمه نیست و به محض تحقق شرایط قانونی شخص مشمول حمایت بیمة اجتماعی قرار می گیرد و در نتیجه مسئولیت کارفرما نسبت به پرداخت حق بیمه موکول به انعقاد قرارداد بیمه بین کارفرما و سازمان تأمین اجتماعی نیست ؛ بلکه خودبه خود و به موجب قانون ایجاد می شود (کاتوزیان ، ١٣٨٢: ٥٥٠)، درحالی که برخورداری از حمایت های بیمة تجاری و ایجاد مسئولیت پرداخت حق بیمه علی الاصول مستلزم انعقاد قرارداد میان بیمه گذار و بیمه گر است (بابایی ، ١٣٨٧: ٥٩-٦٠)، البته امروزه تبیین چنین مرزی میان بیمه های اجتماعی و تجاری چندان دقیق نیست ، زیرا در بسیاری از کشورها ایجاد مسئولیت پرداخت حق بیمه به صرف شمول مقررات و بدون نیاز به انعقاد قرارداد، فراتر از قلمرو بیمه های اجتماعی رفته و در همة مواردی که توسط مقنن «بیمة اجباری »١ مقرر شده مانند بیمة اجباری مسئولیت کارفرمایان ، لزومی به انعقاد قرارداد بیمه جهت برخورداری از حمایت های قانونی و ایجاد مسئولیت پرداخت حق بیمه نیست .