چکیده:
منطقة دشمن زیاری، بخش سرحدی شهرستان نورآباد ممسنی، با طبیعت جذاب و منحصر بفرد و با وجود فاصلة نزدیک به کلانشهر شیراز، همچنان ناشناخته باقی مانده است. طبیعت منطقة دشمن زیاری دارای درختان، گیاهان، انواع سنگها، مواد معدنی و حیوانات اهلی بسیاری است. برخورداری از این مواهب طبیعی باعث شده که مردم محلی متناسب با نیاز خود از آنها استفاده کنند و ابزار مورد نیاز زندگی خود را مانند خیگ، تاوار، کنفتر، شلنگی، بند هشت در هشت و غیره بسازند. این دست ساخته ها، کاربردهای متنوعی در زمینه های کشاورزی، دامداری و خانگی دارند. پژوهش حاضر درصدد گردآوری اطلاعات از چگونگی سازگاری مردم محلی با طبیعت منطقه با روش توصیفی - میدانی (مصاحبه و تهیة عکس) انجام شده است. نتایج این پژوهش نشان داد که مردم بومی با استفاده از طبیعت غنی و متنوع منطقه، ابزارهای مورد نیاز زندگی خود را با کاربرد های متنوع، بدست آورده و از آنها تا به امروز بهره برده اند. از اینرو، میتوان گفت منطقة دشمن زیاری یک موزة زندة ارزشمند است. صنایع دستی و حرفه های مربوط به آن، جزئی از میراث فرهنگی ملموس و بسیار باارزش بشمار می آیند و باید حفظ و حراست شوند.
خلاصه ماشینی:
طبيعت تپه و ماهوري ، جنگلهاي بلوط ، منابع آبي فراوان ، مرتع و چراي دام ، سبب شده که روستاييان ابزار مورد نياز زندگي خود را از چوب ، سنگ ، پوست ، پشم و موي گوسفندان در عين سادگي بسازند، بعنوان مثال ، براي رنگ کردن پودهاي قالي از گياهان جنگلي ، همچون ريواس ، براي خوشبوکردن مشک از پوست ميوة بلوط به نام جفت ، براي وصل کردن چوبها بهم از پوست و روده بز استفاده ميکنند تا ابزار مخصوص کشاورزي به نام «اوسه » ساخته شود.
در اين پژوهش ابتدا به معرفي منطقة دشمن زياري (جغرافيايي ، تاريخي ) پرداخته شده ، سپس انواع صنايع دستي منطقه بر اساس جنس (پوست ، مو و پشم ، چوب ، سنگ ) و نوع کارکرد (خانگي ، صنعتي ، کشاورزي ، دامداري ) معرفي و تقسيم بندي شده اند.
با توجه به دست نخورده بودن منطقة دشمن زياري و اينکه تاکنون در مورد صنايع دستي اين منطقه ، بويژه صنايع دستي کمتر مورد توجه ، پژوهشي انجام نشده است ، اين پژوهش که شامل همة انواع صنايع دستي ِ خانگي ، کشاورزي و دامداري است ، در نوع خود کاري مستقل و جديد محسوب ميشود؛ زيرا استفاده از صنايع دستي مورد پژوهش در اين نوشتار، بسيار محدود شده و با توجه ماشيني شدن ِ صنايع ، بندرت در بازارها يافت ميشوند.