چکیده:
هویت مفهومی متکثّر و چندبعدی است. این ویژگی باعث میشود تا هویت در بافتهای گوناگون جلوههای متفاوت داشته باشد. تغییرات هویت در تغییر رفتار شخص قابل مشاهده است. بر این اساس ممکن است شخصی واحد در بافتهای گوناگون، هویتی و رفتارهایی متفاوت بروز دهد. مواجهه با «دیگری» از جلوههای مهم رویکرد انسان است. در این مواجههی سرنوشتساز، انتخاب میان خشونت یا مدارا اهمیت بسیار دارد؛ خشونت فضا را بر «دیگری» میبندد و مدارا راه را برای همزیستی و استفاده از ظرفیتهای زندگی فراهم میکند. در این پژوهش رویکرد سعدی نسبت به «دیگری» در دو بافت تعلیمی و غنایی بررسی شدهاست؛ معلمی و عاشقی از شاخصههای مهم هویت سعدی است؛ کتاب تعلیمی گلستان، نمایانگر سعدی معلم و غزلیات عاشقانه، بازتاب دهندهی سعدی عاشق است. با مطالعهی رویکرد سعدی نسبت به «دیگری» در این دو اثر، میتوان تفاوت بافت را در هویت و رویکردهای ناشی از آن مطالعه کرد. در این بررسی مشخص شد که سعدی در بافتهای گوناگون، نسبت به مسالهای واحد –مواجهه با «دیگری»- رویکردهایی متفاوت نشان داده است؛ سعدی معلم، رویکرد بسیار تندتری از سعدی عاشق، نسبت به «دیگری» دارد. تفاوت مواجههی سعدی با «دیگری» نشان می-دهد که هویت، سیال و متغیر است و در بافتهای گوناگون، جلوههایی متفاوت دارد.
خلاصه ماشینی:
تأثیر بافت بر هویت؛ بررسی رویکرد سعدی در زمینهی مواجهه با «دیگری» در گلستان و غزلیات رضا زرینکمر<FootNote No="7" Text="کتری زبان و ادبیات فارسی rezaza1986@yahoo.
در این پژوهش دو چهرهی متفاوت سعدی در مواجهه با «دیگری» در گلستان و غزلیات عاشقانه بررسی میشود؛ مواجههای که در روزگار سعدی کماهمیتتر از امروز نبوده است.
سؤال پژوهش 1) چگونه میتوان تأثیر بافت در هویت را با توجه به آثار ادبی به نمایش گذاشت؟ 2) مواجههی سعدی با «دیگری» در گلستان و غزلیات چه تفاوتهایی دارد؟ 3.
هویتها بر اساس شباهت و تفاوت ساخته میشوند؛ بر این اساس برای تعریف هویت، مرزبندی میان من با «دیگری» بسیار تعیین کننده است (جنکینز، 1391: 5).
سعدی به جهت شخصیت جامعالاطراف و چندبعدی، همچنین آثار گوناگون و متفاوت بهخوبی نمایانگر این تفاوت هویت و رویکرد برآمده از آن در مواجهه با «دیگری» است.
بدتر از این، سعدی زن را نمادی از بیوفایی نیز میشمرد که گرچه در منطق دوران شاعر و آثار تعلیمیاش چنین نمونههایی بسیار است، در غزلیات عاشقانه عجیب به نظر میرسد: مرد و زن گر به جفا کردن من برخیزند گر بگردم ز وفای تو نه مردم که زنم (همان: 560) نگاه کلی در گلستان بسیارپررنگ است.
گلستان با تکیه برتفاوتها، نگاه کلی و مطلقدانستن حقیقت، فضا را برای اعمال خشونت در برابر «دیگری» فراهم کرده است.
بر اساس قرارگرفتن در این بافتها، رویکرد سعدی دربارهی مسئلهای ثابت، یعنی مواجهه با «دیگری» کاملا متفاوت است.