چکیده:
تا زمانی که پدر و جد پدری شخص صغیر در قید حیات باشند، ولایت و اختیار امور صغیر به دست آنهاست و هریک از آن دو میتوانند در ضمن وصیتی برای زمان پس از مرگ خویش فردی را بهعنوان وصی خویش تعیین کنند که در فرض نبود ولی قهری به امور فرزندان صغیر آنها رسیدگی کند. اما اختیارات موصی در مورد وصیت نسبت به افراد صغیر از سه نظر کلی محدودیت دارد: رعایت موازین شرعی، مراعات غبطه و مصلحت صغیر، و عدم تعیین وصی غیرمسلمان برای طفل مسلم. افزون بر این، از نظر موضوعات مورد وصیت نیز محدودیتهایی برای موصی وجود دارد. مهمترین اموری که ممکن است در مورد صغیر وصیت شود، عبارت است از اداره اموال صغیر، حفظ و نگهداری و تربیت او، اشتغال به کار، تزویج و طلاق. محدودیت اختیار موصی نسبت به وصیت به طلاق همسر صغیر و بطلان چنین طلاقی از سوی وصی اتفاقی است. اما در مورد صحت وصیت به تزویج صغیر میان فقها اختلاف نظر وجود دارد؛ برخی آن را صحیح و عدهای دیگر آن را باطل میدانند و قائل به محدودیت اختیار موصی در این زمینه هستند. قانون مدنی ایران نیز در این باره ساکت است. در این مقاله ضمن نقد و بررسی ادله طرفین، نظر نخست تقویت شده است. درباره صحت و نفوذ وصیت موصی نسبت به سایر امور یادشده به جز تزویج و طلاق هیچ تردیدی وجود ندارد.
خلاصه ماشینی:
٢. وصيت به تزويج صغير الف ) بيان ديدگاه هاي علما در خصوص اين موضوع که آيا پدر يا جد پدري ميتواند نسبت به تـزويج فرزنـد صـغير خويش وصيت کند و آيا چنين وصيتي صحيح و نافذ است و به واسطۀ آن ، وصي، ولايت بـر تزويج صغير خواهد داشت يا نه ، اختلاف نظر جدي ميان فقها وجود دارد؛ حتي برخي از فقها در دو يا چند کتاب خود فتاوي متفاوتي بيان کرده اند، در اين زمينه سه نظريـۀ کلـي مطـرح شده است : قول اول نظر فقهايي همچون محقق حلي، شيخ طوسي (در کتاب مبسوط )، علامه حلي (در کتاب هاي قواعد، تذکره و تحرير)، مرحوم نراقي، آيت الله حکيم و امام خميني اسـت کـه صحت چنين وصيتي را رد کرده اند و اختيارات موصي را در اين باره محدود دانسته و به تبـع آن ، ولايت وصي در مورد نکاح صغير را هم نپذيرفته انـد (محقـق حلـي، ١٤٠٨ق ، ج ٢: ٢٢١؛ طوسي، ١٣٨٧، ج ٤: ٥٩؛ علامه حلي، ١٤١٣ق «الـف »، ج ٣: ١٢ و ج ٢: ٥٦٢؛ همـو، ١٤٢٠ق ، ج ٣: ٤٣٤؛ نراقــي، ١٤١٥ق : ١٦، ١٤٠و ١٤١؛ حکــيم ، ١٤١٦ق ، ج ١٤: ٤٧٦؛ امــام خمينــي، ١٤٠٩ق ، ج ٢: ٢٥٦).
قول دوم مربوط به محققاني همچون صاحب جواهر و نيز شيخ طوسي (در کتاب خلاف ) و علامه حلي (در مختلف الشيعه ) است که آن ها معتقدند موصي حق دارد دربارة تزويج فرزند خود وصيت کند و چنين وصيتي صحيح و نافذ است ؛ درنتيجه اينان ولايت وصي نسـبت بـه تزويج صغير را مطلقا پذيرفته اند (نجفـي، ١٤٠٤ق : ٢٩ و ١٩١؛ طوسـي، ١٤٠٧ق «ب »، ج ٤: ٢٥٥؛ علامه حلي، ١٤١٣ق «ب »، ج ٧: ١٤٢).