نگاهی به رجزهای اصحاب عاشورا و اهداف آنها مقاله

رجز نوعی شعر است که سلحشوران و پهلوانان در آغاز نبرد می‌خواندند و اغراض متعدّدی از بیان آن داشتند. در روز عاشورا نیز یاران حضرت سیّدالشهداء علیه السّلام و خود آن بزرگوار با رجزهایی به نبرد پرداخته‌اند که در کتب مقاتل نقل شده است. مقاله حاضر نگاهی گذرا به این اشعار و محتوای آن‌ها دارد.

الرجز نوع من الشعرو هوالذی أنشده الفوارس و الأبطال فی بدء القتال و لهم أغراض متعددة من إنشاده. فی یوم عاشوراء حارب اصحاب سید الشهداء ونفسهالکریمة: فی القتال مع الأرجوزات. ذکرت هذه الأرجوزات فی کتب المقاتل. فی هذه الدراسة نظرة اجمالیة الی هذه الاشعار و مضامینها.

Paean is kind of poet which is sang by the warriors before starting a war and different intentions were behind singing it. in the day of Ashora, imam Husayn and his companions started their defence by singing paean, mentioned in Maghatel books. The present article is a brief look at these paean and their contents.

سؤال این است که در این نبرد نابرابر چه کسانی و با چه عقیده‌ای خون بهترین اهل زمین را ریختند؟ آیا آنچنان که پاره‌ای از منابع گفته‌اند آنان شیعه امام حسین7 بوده‌اند؟ و اگر شیعه نبودند عقیده ایشان چه بوده است؟ آیا در شعرهایی که در روز عاشورا رد و بدل شده اشاره‌ای به عقاید ایشان شده است؟ چرا کسانی که سر حضرت سیدالشهداء را از تن جدا کردند خود را مسلمان می‌دانستند؟ این چه اسلامی است که پاره تن پیامبر6 را پاره پاره می‌کنند و تکبیر می‌گویند و زنان و دختران خاندان رسول خدا6 را به اسارت می‌برند و ... آیا اجازه داشتند که به کشورهای دیگر حمله کنند؟ مگر ندیدند که تمامی جنگ‌های زمان رسول خدا6 بر او تحمیل شده بود؟ آیا اسلام با شمشیر مردم را مسلمان کرد یا با محبت؟ آیا ندیدند بلال‌ها و عمارها در دوران مکه زیر شکنجه تا پای مرگ استقامت می‌کردند؟ آیا پیامبر6 آن‌ها را به زور سرنیزه مسلمان کرده بود، یا با نشان دادن ارزش‌ها و مهر و محبت؟ آیا خداوند جلت عظمته نفرمود: «لو کنت فظا غلیظ القلب لانفضوا من حولک» 2 «اگر خشن و سخت‌دل بودی از دور وبرت پراکنده می‌شدند»؟ آیا امیر مؤمنان جهاد در راه خدا را دوست نداشت که در فتوحات دوران خلفا شرکت نکرد؟ پس چرا در آخر عمر شریفش در جمل و صفین و نهروان شمشیر می‌زد؟ آیا او همان نیست که هنگامی که ابوبکر به مسند خلافت تکیه زد بسیاری از اعراب مرتد شدند و جنگهای رده اتفاق افتاد که شرح آنها در اکثرکتب تاریخ اسلام آمده است از جمله در الفتوح (ابن اعثم کوفی): صص 9 تا 46. حضرت سیدالشهداء7 نیز در روز عاشورا خود را چنین معرفی می‌فرماید: أنا الحسین بن علی أحمی عیالات أبی الفتوح (ابن اعثم الکوفی): ج 5 ص 102، مناقب آل أبی‌طالب: ج 3 ص 250.