تحلیل محتوای کتاب های فارسی دوره اول متوسطه برحسب میزان توجه به مولفه های سرمایه فرهنگی مقاله

هدف پژوهش حاضر تحلیل محتوای کتاب های فارسی دوره متوسطه اول، برحسب میزان توجه به مولفه های سرمایه فرهنگی بود. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و با توجه به ماهیت آن از روش تحقیق توصیفی از نوع تحلیل محتوا استفاده گردید. جامعه آماری این پژوهش شامل محتوای تمامی کتاب های فارسی دوره اول متوسطه در سال تحصیلی 95-94 بوده و نمونه آماری نیز با جامعه آماری یکسان در نظر گرفته شد. ابزار پژوهش شامل سیاهه تحلیل محتوای محقق ساخته سرمایه فرهنگی برحسب نظریه بوردیو بود که برای برآورد روایی سیاهه تحلیل از روایی محتوایی استفاده شد. پایایی سیاهه تحلیل نیز از طریق روش اسکات برابر 54/89 درصد محاسبه شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از سنجش فراوانی وروش آنتروپی شانون استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد که مولفه نهادینه از کمترین میزان توجه برخوردار بوده و مولفه عینیت یافته از بالاترین میزان اهمیت برخوردار است در حالی که مولفه تجسمیافته که بیشترین ارتباط را با درس فارسی دارد جایگاهی درخور ندارد.

به همین دلیل، مسئله پژوهش حاضر این است که میزان توجه به مؤلفه‌های سرمایه فرهنگی در کتاب‌های فارسی دوره متوسطه اول تا چه حد است تا با بررسی و تحلیل این مؤلفه‌ها در محتوای کتاب‌های فارسی، رهنمودهایی برای بهبود وضعیت موجود ارائه شود. Keklik Edgerton & Robert Byun & Etal بنابر آنچه گفته شد، پرسش اصلی پژوهش این است که «آیا در محتوای کتاب‌های فارسی دوره متوسطه اول به مؤلفه‌های سرمایه فرهنگی توجه شده است؟» 1. به همین دلیل، نظام آموزشی باید به‌جای بازتولید تفاوت‌‌های موجود، به‌طور متوازن در راستای ارتقای سرمایه‌های فرهنگی در همه طبقات اجتماعی، اقدام کند، زیرا سرمایه فرهنگی Shadow Education Farkas Marteleto and Andrade بالا سبب یادگیری قواعد بازی در حوزه زندگی اجتماعی می‌شود و این مهم نیازمند همکاری معلمان و برنامه‌ریزان درسی است. به‌این‌ترتیب، با توجه به اهمیت پرداختن به مؤلفه‌های سرمایه فرهنگی و نقش اساسی کتاب‌های درسی در انتقال این مفاهیم و نیز پیامدهایی که بی‌‌توجهی به آن‌ها ممکن است برای نسل‌های بعدی داشته باشد، نتایج تحقیق پیش‌رو می‌تواند شاخصی باشد برای تصمیم‌گیرندگان نهادهای فرهنگی کشور در راستای تقویت سرمایه‌های فرهنگی، ارتقای جامعه‌پذیری نوجوانان به‌عنوان شهروندان آینده، و توسعه همه‌جانبۀ کشور، تا بر این اساس، به بازنگری در شیوه تدوین محتوای برنامه‌های آموزشی و درسی و اتخاذ تصمیم‌های بهتر و مقتضی‌تری در زمینه یادشده همت گمارند؛ بنابراین، ضرورت پژوهش حاضر در بررسی جایگاه مؤلفه‌های سرمایه‌های اجتماعی و فرهنگی در کتاب‌های درسی دوره متوسطه اول، آشکار می‌شود.