چکیده:
گیلان به عنوان یکی از معدود مناطقی است که در آن ظروف پخت و پز سفالی )مثل گمج( تولید میشود، به
لحاظ سفالگری شاخص بوده و همین مساله مسبب رواج استفاده از ظروف سفالی به صورت روزمره در فرهنگ گیلان شده است. در این منطقه ظروفی سرامیکی به نام "گمج" به منظور پخت و پز تولید و مورد استفاده قرار میگیرد و این ظروف به طور سنتی سهم عمدهای از تولیدات سفالی استان را شامل میشود. لذا این پژوهش ضمن معرفی و طبقه بندی سفالگری استان گیلان و ظروف گمجها به تبین ویژگیهای شاخص در ظروف گمج- های این استان و مراحل تولید این آثار میپردازد. بر همین اساس سوال تحقیق عبارت است از: دسته بندی سفالگری گیلان بر چه اساسی بوده و گمجهای استان گیلان دارای چه ویژگیهایی هستند؟ فرایند تولید سفالینه های معاصر گیلان چگونه است؟ این مطالعه به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است و جمع آوری اطلاعات و تصاویر به صورت میدانی و کتابخانه ای بوده است. در نتیجهی این مطالعه روشن گردید که سفالگری به دو دسته بومی و معاصر تقسیم شده است و محصولات تولیده شده همچون آبخوری، قدح، دیگ و غیره رایج است و ویژگیهایی مانند سبز رنگ بودن ظروف، درپوشهای مخروطی شکل، خاصیت شوک پذیری در گمج های گیلان مشاهده شده است.
خلاصه ماشینی:
با توجه به کشفيات و قدمت ظرف هاي سفالينه در مارليک ، تالش و ديلمان جاي هيچ شک و شبهه اي بر جاي نميماند که مردماني در اين منطقه ساکن بودند که اقلام ضروري و ابتدايي زندگي خويش را از گل ميساختند و يا به صورت تفنني مجسمه هايي حيرت انگيز و زيبا به رنگ هاي سياه و صيقلي توليد ميکردند (تهيدست ، ١٣٨٧: ٢٢) سفالينه هاي گيلان به دليل داشتن آهن فراوان در خاک منطقه ، رنگ آجري داشته و ساخته هاي از مناطق * ١- مقاله حاضر از پايان نامه کارشناسي ارشد نويسنده ي اول تحت عنوان «طراحي و ساخت ظروف سفالي مقاوم در برابر حرارت مستقيم با بررسي گمج هاي گيلان » استخراج گرديده است .
(تصاويرشماره ١و٢) (به تصویر صفحه رجوع شود) تصوير ٧: سفال خاکستري، گيلن )٤٥ :١٩٩١,Kawami( تصوير ٢: سفال خاکستري، گيلن )٤٥ :١٩٩١,Kawami( کارشناسان با بررسي سفالينه هايي که در کاوش هاي باستان شناسي منطقه گيلان به دست آمده ، اظهار نظر کرده اند که روش ايجاد رنگ سياه با کاهش گرما از زمان هخامنشيان تا امروز به کار نرفته و اصول فني آن به صورتي که نزد سفالگران گيلاني و احتمالا برخي ديگر از نقاط ايران معمول بوده روشن نيست ( اصلاح عرباني، ١٣٨٠: ٣٦).
انواع محصولت سفالي استان گيلن سفال هايي که امروز در گيلان ساخته ميشود را ميتوان به دو دسته تقسيم کرد: در وهله اول سفال هايي که به عنوان وسايل ضروري زندگي مورد استفاده قرار ميگيرند و توليد انبوه دارند مانند سفال هاي سقف براي پوشش بام ها و انواع ظروف مورد نياز خانه ها از قبيل گمج ، گلدان ، خمره ، کوزه ، نمکدان و غيره .