چکیده:
اطیب البیان فی تفسیرالقرآن، نوشته آیت الله سیدعبدالحسین طیب، متوفی تیرماه1370( هشتم محرم 1411ق) تفسیری شیعی و به زبان فارسی است. هر چند از نظر مولف، برخی اخبار تفسیری، مفید یقین نمی باشد و... حجیت اخبار آحاد در غیر احکام نیز از نظر وی معلوم نیست؛ با این حال در جای جای این تفسیر روایات وارده از ائمه معصومان علیهم السلام به گونه ای گسترده به چشم می خورد و مفسر، ذیل بعضی آیات، شان نزول و قصه های مربوط به آن را ذکر و از بیان روایات نامعتبر پرهیز می کند. وی در تفسیر آیات ظاهرالدلاله که شامل نصوص و ظواهرند، به همان ظاهر اکتفا می کند و در بیان آیات غیرظاهر الدلاله و برای دستیابی به باطن آیات قرآن از بیانات خاندان نبوت و عصمت و طهارت بهره می برد و چنانچه در ابتدای کتاب تفسیری خود ذکر می کند، روایات وارده از معصومان را منبعی معتبر برای تفسیرخود قرارداده و از روایاتی که موافق با ظاهرآیه هستند در بیان معنای واژگان یا بیان مراد آیه و نیز در تفسیر و بخصوص طرح مباحث کلامی استناد می کند. روایات تفسیری ظاهرا متعارض با آیه از نظر ایشان شامل مصادیقی از مفهوم آیه، حمل بر معنای باطنی تاویل)، تقیید، تخصیص و تبیین آیه هستند. با این همه معتقد است که در بیشتر موارد روایات تفسیری ناظر به مصادیقی از مفهوم آیه است و به روایات تفسیری به عنوان رافع ابهام و مبین متشابهات استناد می نماید و در مجموع آنچه از بررسی کتاب اطیب البیان به دست می آید این است که مرحوم طیب را نمی توان در زمره مفسران روایی محض محسوب نمود. برخورد مفسر با روایات و رویکردهای خاص وی نسبت به روایات تفسیری و روایات کلامی موضوع مورد بحث و بررسی در این مقاله است.
خلاصه ماشینی:
وی در تفسیر آیات ظاهرالدلاله که شامل نصوص و ظواهرند، به همان ظاهر اکتفا میکند و در بیان آیات غیرظاهر الدلاله و برای دستیابی به باطن آیات قرآن از بیانات خاندان نبوت و عصمت و طهارت بهره میبرد و چنانچه در ابتدای کتاب تفسیری خود ذکر میکند، روایات وارده از معصومان را منبعی معتبر برای تفسیرخود قرارداده و از روایاتی که موافق با ظاهرآیه هستند در بیان معنای واژگان یا بیان مراد آیه و نیز در تفسیر و بخصوص طرح مباحث کلامی استناد میکند.
*. اثبات خلود معاندین در جهنم : در ذیل آیۀ ٧ بقره (ولهم عذاب عظیم ) معنای لغوی عذاب را مفصل بیان کرده و سپس با اشاره به این که عذاب در قیامت از ضروریات دین اسلام است و ادلۀ اربعه (کتاب ، اخبار متواتره ، عقل ، اجماع ) بر طبق آن قائم است و متجاوز از صد آیه در قرآن دربارة عذاب آخرت و بعضی از خصوصیات آن نازل شده ؛ تعدادی از این آیات را با ذکر ترجمه تشریح نموده مانند آیۀ ٢٨ یونس «...
نمونه هایی از حمل روایت بر معنای باطنی (تأویل ) روش دیگری که مفسر در برخورد با روایاتی که با ظاهر آیه منافات دارد به ویژه اخباری که در جهت اثبات مباحث کلامیبه آنها استناد می کند؛ این است که به جای رها کردن خبر آن را بر معنای غیر ظاهری حمل میکند البته شایان ذکر است که ایشان به تأویلات و تفسیرهای نامربوط توجهی ندارد و مبنای تفسیری او که منبع و معیار اوست همان مراجعه به اخبار و روایات معصومان در تفسیر آیات است و جز با تکیه بر روایات معصومان خود را از بیانات بطنی و تأویلی دور نگه داشته است .