چکیده:
دیری است درباره محل شهادت امام حسین علیه السّلام مقتلی زبان زد میان عوام شده که به گودال یا «گودال قتلگاه» شهرت یافته است. چنان چه منابع تاریخی و حدیثی متقدم و معتبر شهادت داده اند، شهادت امام حسین علیه السّلام در مکانی غیر از آنچه امروزه در لسان عموم جای گرفته اتفاق افتاده است. بی گمان اعتقاد به چنین امری لوازماتی را به دنبال خواهد داشت و به نظر می رسد یکی از این لوازمات بعد عاطفه است که منابع و مقاتل متاخر آن را به این عصر به ارمغان آورده اند. اختلاف تعابیر، وجود لغات غریب در روایات و پرداختن به احادیث ضعیف را می توان از جمله عواملی دانست که سبب شده چنین تعبیری وارد حوزه عاشورا شود و به تبع، منشا اعتقادی بی پایه در میان عوام گردد.
خلاصه ماشینی:
کارکرد این تعبیر تا حدی است که با اضافه شدن رویکرد عاطفی به آن ـ که برخی مقاتل با چنین رویکردی دست به گزارش و روایت عاشورا زدهاند ـ سبب برداشت و نیز گزارشی جدید از محل شهادت امام شد و بهطور طبیعی در ذهن مردم اندیشهای جدید با احساس و عاطفهای دو چندان شکل گرفت.
اصطلاح «گودال» حتی در کتاب اسرار الشهادة ملافاضل دربندی که یازده سال پیش از سپهر وفات یافته و کتابش منبع تحریفاتی است که به حوزه مباحث عاشورا وارد شده، موجود نیست و شهادت و بر زمین افتادن امام حسین× از اسب و بریده شدن رأس مبارک ایشان مانند دیگر کتب تاریخی در میان دیدگان سپاه ابن سعد بیان شده است.
اما بدیهی است که چنین استدلالی با توجه به گواه تاریخ نمیتواند مورد پذیرش قرار گیرد؛ زیرا در طول تاریخ ـ چنانکه در نکته بعدی خواهد آمد ـ قبر و حائر حسینی مورد تهاجم مخالفان شیعه از جمله هارون<FootNote No="141" Text=" طوسی، الأمالی، ص 325؛ حسینی موسوی، تسلیة المجالس، ج 2، ص 474؛ امین، أعیان الشیعة، ج 1، ص 628.
» البته نمونههای شبیه به این عبارات در کتب مزار یا کامل الزیارات ابنقولویه وجود دارد و زیارت امام حسین× زیارتی برجسته و سبب برکت در زندگی دنیوی و اخروی معرفی شدهاند، اما با نگاهی مجموعی به کل این روایت و ضمن اینکه گزارشهای حاکی از زندگانی خصیبی نشان میدهد که وی ـ با توجه به غلوی که در کتاب او مشهود است ـ غالی بوده و نحوه روایتگری او در کتاب الهدایة الکبری نیز گویای این مطلب است، میتوان چنین ادعا نمود که این عبارات، افزوده و اضافه شده است.