گفتمان های آلودگی هوا در کلانشهر تهران (گفتمان دولت ملی در برابر گفتمان دولت محلی) مقاله

بحث آلودگی هوا و بحران محیط زیست شهر تهران در سال های گذشته به یکی از دغدغه های اصلی متولیان و مسئولان ملی و شهری تبدیل شده است که تلاش برای شناخت جنبه های بحران در کنار عوامل تاثیرگذار در ایجاد شرایط کنونی در مطالعات علمی اهمیت دو چندانی یافته است. مقاله حاضر با استفاده از تحلیل گفتمان به دنبال بررسی دو گفتمان دولت ملی (دولت یازدهم، ۱۳۹۶-۱۳۹۲) و دولت محلی – شهرداری) دوره آقای قالیباف از سال ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۶) در زمینه آلودگی هوا و تخریب محیط زیست تهران است. دولت ملی و دولت محلی هرکدام وظایف و تاثیراتی بر محیط زیست و کیفیت زندگی شهروندان تهران دارند که به دنبال نشان دادن عملکرد خود در این زمینه هستند و از اینرو هر کدام در چارچوب گفتمان خود به دنبال برجسته سازی و یا غیریت سازی برخی جنبه ها در ارتباط با عوامل آلودگی و راهکارهای کاهش آن هستند؛ که هر کدام از ابزار بازنمایی نیز در جهت اهداف خود استفاده می نمایند. نتایج تحلیل گفتمان نشان می دهد که گفتمان دولت محلی با برجسته کردن دال مرکزی حمل ونقل عمومی (آن هم بخش مترو، و نه کل سیستم حمل ونقل عمومی) و گفتمان دولت ملی با توسل بر گفتمان فن گرایی، دال مرکزی کیفیت و نظارت را برجسته می کند. تحلیل گفتمان نشان داد که دولت ملی و دولت محلی با برجسته کردن بخشی از واقعیت به دنبال ایجاد هژمونی هستند تا به جامعه اینطور وانمود کنند که بازنمایی آنها صحیح بوده و مدیریت آنها موفق بوده است. همچنین، برخی از مسائل در دو گفتمان مذکور به حاشیه رانده شده و به غایب یا غیریت تبدیل می شوند؛ که موضوع کمک و سهم دولت به حمل ونقل عمومی کلانشهرها در گفتمان دولت ملی به حاشیه رانده شده و به نوعی غایب ظاهری تبدیل می گردد و بحث تاثیر برج سازی، بلندمرتبه سازی و مدیریت ترافیک شهری ناشی از کاربری اراضی در گفتمان دولت محلی از طریق "غیرعلمی" یا "سیاسی کاری" خوانده شدن آن سرکوب شده و به غیریت تبدیل می گردد. نتایج تحقیق حاکی از این است که نقش مردم و مدیریت یکپارچه به عنوان دال تهی هر دو گفتمان قابل شناسایی می باشد.

وزارت نفت و صنعت بهترین عملکرد را در کاهش آلودگی هوا داشته اند، هر دو این وزارتخانه ها برای ارتقای کیفیت سوخت گام های خوبی برداشته اند، اما هنوز تا نقطه مطلـوب فاصـله داریم ، پالایشگاه ها در جهت ارتقای کیفی سازی سوخت گام های مـوثری برداشـته اند" ( Interview with (;Masoumeh Ebtekar in the news conference, head of the EPA, Afkar news, 2016 متن سخنرانی شماره (٢) "روحانی با اشاره به درخواست دولت از وزارت راه و شهرسازی و شورای عـالی شهرسـازی، لـزوم نظارت بر بلندمرتبه سازی در برخی مناطق شهری را مورد تأکیـد قـرار داد و گفـت : بایـد بـرای برج هـا و ساختمان های بلندمرتبه ، بخصوص آنهایی که در کریدور جابه جایی هوا قرار دارنـد، چاره اندیشـی شـود و حداقل از این به بعد از ساختن آنها در اینگونه مناطق جلوگیری شود" ( Hassan Rouhani's speeches at (the government meeting, the biostratious sponsors site, 2015 متن سخنرانی شماره (٣) ممکن است بگویند دولت در سه سال گذشته برای آلودگی هوا چه کرده است ، ما در ایـن سـه سـال برخی آلودگیها از جمله آلودگی هوا را مورد بررسی قرار دادیم و در این زمینه باید با عوامل آلـوده کننـده هوا مقابله کرده و آنها را مهار کنیم که هر سال نیز در این زمینه جلسه داشته ایم و امروز هم اولین دستور در هیأت دولت موضوع آلودگی هوا در کلان شهرها بود تا دستورات لازم در این زمینه صادر شود. (quoted from Asre Iran Agency از طرف دیگر گفتمان دولت محلی در دوره مورد بررسی نیز بحث تـأثیر کیفیـت پـایین سـوخت در دولت های نهم و بخصوص دهم ، و همچنین افزایش کیفیت سوخت در دولـت یـازدهم (دولـت حسـن روحانی) را به غایب و غیریت تبدیل میکند و تنها در تلاش برای برجسته سازی گفتمـان خـود اسـت .