بررسی ظرافت‌های لغوی واژه «فقیر» در نهج البلاغه و مترادف‌های آن بر اساس رابطه هم‌نشینی و جانشینی مقاله

یکی از مهم‌ترین گروه‌های جامعه که مورد نظر امام علی علیه السّلام بوده است، گروه فرودستان یا فقرا است. امام علیه السّلام در جای‌جای نهج‌البلاغه، کارگزاران و مسئولان حکومتی و عموم مردم را به رعایت حال آنان و حفظ حقوقشان سفارش می‌کند. آنچه بر اهمیت این مقاله می‌افزاید این است که گروه فرودستان و فقرا شامل چه دسته‌ای از افراد جامعه می‌شود و مسئولان در برابر آنان چه وظایفی دارند؟ در این مقاله دقائق لغوی واژه «فقیر» در نهج البلاغه بر اساس رابطه هم‌نشینی و جانشینی بررسیی می‌شود. واژه «فقیر» در نهج‌البلاغه با واژه‌هایی نظیر مسکین، اهل البوسی، زمنی، قانع، معترّ، ضعیف، سائل، مدفوع، غارم، ابن سبیل، هم‌نشین شده است و با واژه‌هایی نظیر اهل الحاجة و محتاجین، اهل الفاقة، غرثی و سغب امکان جانشینی دارد. از این رابطه هم‌نشینی و جانشینی مشخص می‌شود که در تمام کلمات هم‌نشین با «فقیر» نوعی نیاز و احتیاج به کمک وجود دارد حال یا این نیاز یک نیاز مادی است یا نیاز معنوی همچنین در واژه‌های هم‌نشین با «فقیر» در شدت نیاز آن آنان به کمک تفاوت‌هایی وجود دارد. از نگاه امام علیه السّلام کمک به فقرا هم وظیفه کارگزاران است و هم وظیفه مردم و ثروتمندان.

The poor or fuqara has been one of the most notable social groups for Imam Ali (a). Addressing state officials and the public، Imam emphasizes on the poor، their rights and the necessity for supporting them. The notability of the paper is reflected to the question: which groups of the people have been known as the poor for Imam and what is the duty of the official men in relation to them? In the paper، the lexical points of the word فقیر in Nahj ul-Balaghah with regard to the relation of syntagmatic and paradigmatic has been studied. In Nahj ul-Balaghah، the word فقیر has been associated with such words and phrases as مسکین، اهل البوسی، زمنی، قانع، معتر، ضعیف، سايل، مدفوع، غارم، ابن سبیل and replaced with اهل الحاجه، محتاجین، اهل الفاقه، غرثی and سغب. Therefore، it has been made clear that some kind of need may be found in all associated words with فقیر as there may be found different degrees of need in them. As understood by Imam`s speech، it is a necessary duty for all men of state and peoples to support the poor.