چکیده:
علم غیب یکی از مسایل کلامی است که از دیرباز با رویکردهای متفاوت مورد توجه
دانشمندان، از جمله فلاسفه اسلامی قرار گرفته و در خصوصآن به اظهار نظر و تحلیل
بر « باز نمائی علم غیباز نگاه مکتب فلسفی اشراق » پرداخته اند. در این جستار با عنوان
آنیم با کاوش در آثار شیخ شهاب الدین سهروردی- بنیانگذار مکتب فلسفی اشراق-
تبیین فلسفی ویرا درباره علم غیب بر رسیم. بدیهی است آنچه فلسفه و معرفت شناسی شیخ
اشراق را از دیگران متفاوت میکند مبانی اشراقی است که بر اساس اشراق، نور و شهود بنا
نهاده شده؛ وی با توجه به پیش فرض های فلسفی خویشحصول علم و معرفت را حضوری
میداند؛ به ویژه معارفی که از عالم غیب افاضه می شود و از سنخ مادیات نیستند، بنابراین
طبق مبانی وی امکان اطلاع از عالم غیب امری مسلم و ممکن است، که در نظام اعتقادی
شیعه از اهمیتوالائی برخوردار است.
خلاصه ماشینی:
"از آنچه تاکنون گفته شد روشن میشود، که سهروردی از یک سو بر مبنای حکمای مشاء- که ارتباط نفس ناطقه انسانی را با عالم غیب به وسیله نفوس فلکی میدانستند- میکوشد امکان اطلاع از عالم غیب را ثابت کند (همو، 1380: 4/208-209، 229-231؛ همو، 1372: 3/496) لذا گام به گام همراه با مشائیان مباحث را دنبال میکند و گاهی هم برای نشان دادن تفاوت مبنائی خود با آنها مطالب جدیدی را بیان میکند؛ مثلا هنگامیکه درباره نفوس فلکی سخن میگوید قائل به عالمی دیگر، به نام عالم مثل معلقه، میشود که آنچه به عنوان علوم غیبی دانسته میشود از آن عالم در اختیار آگاهان از غیب قرار میگیرد، نه آنگونهای که مشاییان، دریافت و ادراک مغیبات را به قوه متخیله نسبت میدادند و نقش ابداع صور خیالی را به عهده آن میگذاشتند.
نتیجهگیری با توجه به آنچه گذشت و بنا به اعتراف خود شیخ اشراق در مقدمه حکمة الاشراق باید او را اهل تأله و تعقل دانست، که تأله او بر تعقلش افزونی دارد و تعقل را به عنوان وسیلهای برای اثبات تأله به کار گرفته است، بنا بر این او در مکتب فلسفی خود ذوق و بحث را در هم آمیخته و فلسفهای فراتر از فلسفه بحثی مشاییان ارائه کرده است، و در روش و نگرش گامی فراتر از روش و نگرش مشاییان در کسب علم و معرفت اختیار کرده است، که ثمره آن حصول علم از طریق اشراق، شهود و حضور به وسیله نور میشود، دایره آن همانند نور گسترده و فرا گیر میشود، و در نتیجه از نگاه وی علاوه بر امکان اطلاع از غیب وتحقق این نوع آگاهی، برای پیامبران و غیر پیامبران، دامنه علم غیب گستردهتر و فراگیرتر ازآنچه مشائیان میگویند خواهد شد."