چکیده:
تبیین رویکردهای سیره نگاران امامیه به سیره پیامبر(ص) در قرون دوم تا چهارم هجری، علاوه بر اثبات اهتمام آنان به سیره آن حضرت(ص)، به دسته بندی این رویکردها و تبیین فضای حاکم بر سیره نگاری امامیه کمک خواهد کرد. به همین منظور، مکتوبات امامیه در سیره پیامبر(ص) شناسایی و به دلیل فقدان آنها، قطعات برجای مانده از برخی از آنها به روش تطبیقی گونه شناسانه تحلیل گردید. تحلیل و گمانه زنی این داده ها نشان داد که در قرون نخستین سه رویکرد اصلی؛ روایی، کلامی و تاریخی بر فضای سیره نگاری امامیه حاکم بوده است. در دو رویکرد روایی و کلامی به رغم تفاوت در روش، سیره نگار درصدد ارائه چهره ای فراتاریخی و فرابشری از پیامبر(ص) بوده و درصدد اثبات حقانیت ایشان و اهل بیت(ع) می باشد. درحالی که در معدود آثاری که با رویکرد تاریخی نوشته شده نویسنده با پایبندی به عناصر تاریخ؛ اعم از زمان، مکان، شخصیت و رویداد درصدد ارائه تاریخ عینی و واقعی از آن حضرت می باشد.
خلاصه ماشینی:
"1 هرچند اصل مکتوبات امامیه در سیره پیامبر| که در قرون نخستین نوشته شدند، موجود نیست، اما بررسی منابع روایی و نیز قطعات برجای مانده از مکتوبات امامیه نشاندهنده وجود ویژگیهای فوق در این آثار است.
بهعنوان نمونه وی روایتی را در باب خلقت پیامبر|، امام علی× و حضرت فاطمه÷ پیش از خلقت همه موجودات نقل کرده که در سند آن معلی بن محمد بهچشم میخورد که ازنظر نجاشی ضعیف شناخته شده است.
ازاینرو، هرچند اصل این آثار در دست نیست، اما بررسی منابع روایی نشان میدهد که رویکرد علمای امامیه در بهکارگیری عناوینی همچون فضل النبی و مانند آن، اثبات برتری پیامبر| بر دیگر مخلوقات و نیز اثبات شایستگی اهلبیت در احراز جانشینی پیامبر| بوده است.
4 درحالیکه روایات برجای مانده از مغازی سیرهنگاران امامیه نشان میدهد علاوه بر محتوای رایج در آثار مغازی، این گونه آثار مشتمل بر اخبار و روایاتی در اثبات حقانیت علی× نیز بوده است.
علی بن ابراهیم قمی نیز علاوه بر نقل روایات ابنابیعمیر در تفسیر قمی، کتابی در سیره پیامبر| به نام المغازی داشته است.
ضمنا در منابع روایی در باب سیره و مغازی پیامبر| روایاتی از قمی نقل شده که روشن نیست از کتاب المغازی و یا تفسیر وی گرفته شده است.
11 این امر بیانگر رویکرد تاریخی آنان و اهتمام به نقل اخبار نجاشی، رجال، ص 418؛ بنگرید به: ابنداود، رجال، ص 273؛ حائری مازندرانی، منتهی المقال فی احوال الرجال، ج 6، ص 333.
به نظر میرسد اهتمام ازدی و شاگردش قابوسی در پایبندی به روش و رویکرد تاریخی و عدم نقل از معصومان^، از عوامل بیمهری علمای شیعه به آثار این دو بوده است."