چکیده:
هدف: محقق در این پژوهش، به دنبال آن بود که برای به کارگیری روش داده بنیاد در نظریه پردازی مبتنی بر متون دینی، ضمن تبیین شاخصه ها و وجوه سازگاری و ناسازگاری، شیوه بهره گیری از روش داده بنیاد را در متون دینی ارائه کند.
روش: مقاله حاضر مبتنی بر مطالعات درجه دوم و فلسفه علم است.
یافته ها: برای استفاده از روش داده بنیاد در متون دینی، نیازمند ارائه برخی مقدمات و مراحل هستیم و چند اقدام مقدماتی از قبیل تعیین موضوع و واژه شناسی، استفاده از روشهای دستیابی و بازخوانی درست متون اسلامی و تعیین معیار در اعتبار سنجی روایات ضرورت اساسی دارد. همچنین شیوه ها و نحوه بهره گیری از مراحل مختلف روش داده بنیاد و متون مرتبط، تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات و کدگذاری های مختلف همواره بایستی مد نظر قرار گیرند.
نتیجه گیری: روش نظریه سازی داده بنیاد، ظرفیتها و انعطاف لازم را برای ساختن نظریه در همه حوزه ها به خصوص ارائه نظریه از متون دینی داراست.
Objectives:This study tries to present a method for using the Grounded Theory (GT) in offering a theory based upon religious texts، by studying its compatibilities and incompatibilities with Islamic thought.
Method: This study has employed second order studies and philosophy of knowledge methodology.
Results: In order to use GT in religious texts، we need to provide some preconditions and steps. Several preparatory actions are needed: such as defining the subject and terminology، the use of methods for obtaining and correct reading of the Islamic texts، and determining the criteria for validating narratives. Also، the methods and ways of using the various stages of the GT and related texts، analyzing data and information and coding should always be considered.
Conclusion: The method of GT has capacities and the flexibility needed to construct a theory in all fields، especially in the use of religious texts.
خلاصه ماشینی:
در این خصوص، دو مقالۀ پژوهشی ذیل قابل تأمل است: در مقالۀ «معرفی روششناسی دادهبنیاد برای تحقیقات اسلامی(ارائه یک نمونه)»(مهرابی و همکاران، 1390)، با اعتقاد بر امکان به کارگیری روش دادهبنیاد در متون دینی، موضوع توانمندسازی را بر اساس همان چارچوب دادهبنیاد در متون دینی به اجرا گذاشته و برای کدگذاری باز از روش تحلیل اسنادی، در مرحلۀ کدگذاری محوری از تست خبرگی و برای انجام کدگذاری انتخابی از روش چند رایی استفاده کرده است.
پژوهش مذکور با وجود اینکه مدعی است از برخی روشها برای بومیسازی این نظریه بهره گرفته، اما آنچه ارائه میدهد، همان روش مرسوم دادهبنیاد است؛ با این تفاوت که در مرحلۀ کدگذاری باز به جای بررسی میدانی و مصاحبه، از روایات بهره گرفته که این امری طبیعی است؛ زیرا هدف ما بررسی متون دینی است و به ناچار بایستی به جای مصاحبه و...
روش و شیوۀ بررسی کاربرد دادهبنیاد برای متون دینی که مد نظر این پژوهش است، با پژوهشهایی که تا کنون صورت گرفته، متفاوت است.
برای به کارگیری این روش، پژوهشگر مسئولیت و نقش مهمی را در تفسیر دادهها بر عهده دارد و تنها به گزارش و بیان دیدگاهها در روایات اکتفا نمیکند، بلکه مسئولیت تفسیر متون مورد پژوهش را نیز بر عهده میگیرد و تلاش میکند با طی مسیری مشخص، به تکوین و کشف نظریۀ مد نظر خود اقدام کند.
استفاده از روش دادهبنیاد برای نظریهسازی و تحقیقات در حوزۀ مطالعات اسلامی نیازمند برخی مقدمات و تغییرات در مراحل مختلف این نظریه است.