چکیده:
هدف: در باب معیار و مولفه های دینی بودن علم، دیدگاهها و تلقی های مختلفی مطرح است که یکی از آنها، نظریه آیت الله جوادی آملی است. هدف: هدف مقاله حاضر، طرح مبانی و معیارهای دینی بودن علم از منظر آیت الله جوادی آملی و نقد و بررسی آن است.
روش : منطق مقاله، بر دو رویکرد روش شناختی استوار است: به لحاظ جمع آوری اطلاعات، از روش اسناد و مدارکی(کتابخانه ای) و به لحاظ تجزیه و تحلیل داده ها، از روش عقلی- تحلیلی بهره گرفته شده است.
یافته ها: در تلقی و رویکرد آیت الله جوادی آملی، دو معیار کلی در باب دینی بودن علم وجود دارد: معیار نخست اینکه، هر گونه ادراکات و علومی که مطابق با واقع باشد، دینی خواهد بود؛ زیرا هر علمی که به بررسی فعل و قول خداوند و همچنین بررسی قول و فعل معصوم بپردازد، علم دینی است. بر این اساس، تمامی علوم حتی علوم انسانی و طبیعی را می توان در زمره علم دینی برشمرد. اما بر اساس معیار دیگر، علم فی نفسه، نه دینی است و نه سکولار؛ بلکه دینی بودن یا سکولاربودن علوم به فلسفه مطلق برمی گردد.
نتیجه گیری: دو معیار یادشده، مبتنی بر مبانی خاصی است؛ اعم از مبانی دین شناختی و علم شناختی. این مبانی و معیارها، دارای برایند و نتایج مختلفی در باب علم دینی است که برخی از آنها، از ابهامات و ایرادات این نظریه به حساب می آید؛ اما در عین حال، نظریه یادشده از قوی ترین و جامع ترین نظریه ها در این باب است.
Objectives: There are some attitudes and perceptions regarding religious science. One of these attitudes is the theory of Ayatollah Javadi Amoli. This article tries to criticize the bases and criteria of his theory. The Purpose of the present paper is to explain and criticize the bases and criteria of religious science in his view point.
Method: The method of the article is based on two methodological approaches: In terms of data collection، we use the method of documents (the library) and in terms of data analysis، the rational-analytic Method is used.
Results: There are two general criteria in Ayatollah Javadi Amoli approach: The first criterion: the knowledge which is in accordance with reality، is considered religious knowledge; because every knowledge that studies Creation and words of God and actions and words of innocents، is religious knowledge. Accordingly، the natural sciences and even humanities can be considered as religious sciences. On other hand، science itself، is considered neither religious nor secular، but it goes back to the philosophy and philosophy of science.
Conclusion: The two criteria above mentioned، are based on religious and epistemological foundations. The bases and criteria، have different results on the religious science that some of these results، Cause ambiguities in this theory ; although the mentioned theory is one of the most comprehensive and basic theories in this field.
خلاصه ماشینی:
یافته‌ها: در تلقی و رویکرد آیت‌الله جوادی آملی، دو معیار کلی در باب دینی‌بودن علم وجود دارد: معیار نخست اینکه، هر گونه ادراکات و علومی که مطابق با واقع باشد، دینی خواهد بود؛ زیرا هر علمی که به بررسی فعل و قول خداوند و همچنین بررسی قول و فعل معصوم بپردازد، علم دینی است.
(رک: فنایی اشکوری، 1391 و 1388؛ موحد ابطحی، 1391؛ سوزنچی، 1388: 301؛ خاکی قراملکی، 1391: 396؛ بستان، 1384: 127) در ادامه، ضمن تبیین برخی مفاهیم، مبانی و معیارهای علم دینی بر اساس دیدگاه استاد جوادی، نقاط ابهام این رویکرد نقد و بررسی می‌شود.
بر اساس مبانی دین‌شناختی و علم‌شناختی جوادی آملی، هر علمی که منطبق بر واقع باشد، دینی نیز خواهد بود و قید اسلامی یا دینی برای علم، قید توضیحی است نه احترازی: «علم اگر علم باشد، نه وهم و خیال و فرضیۀ محض، هرگز غیر اسلامی نمی‌شود.
از این رو در تفسیر الحادی، دو گونه مشکل وجود دارد: یکی مربوط به گزاره‌هایی است که در علم تجربی دربارۀ غیر تجربی به داوری می‌پردازد؛ که این داوری به دلیل اینکه از قلمرو و دایرۀ آن بیرون است از سنخ علم نیست، بلکه عین جهل است و دوم اینکه، مبتنی بر فلسفۀ الحادی است و داوری غیر تجربی هر چند در دایرۀ فلسفۀ مطلق قرار دارد، اما به دلیل تعاند آن با حقیقت، از سنخ الحاد و غیر دینی بوده و برایند آن، که همان علم تجربی است نیز الحادی و غیر دینی خواهد بود.
اما اینکه مدرکات عقل یا معارف عقلی نیز در هندسۀ معرفت دینی قرار دارد مانند قضایای ریاضی، بر اساس مبانی دین‌شناختی و علم‌شناختی ایشان، علومی نظیر علوم تجربی و ریاضی، کف علم دینی‌اند نه سقف آن.
(
, 
, 
)
