چکیده:
موضوع این مقاله «ویژگیهای اسلوب بیانی قرآن» است. اسلوب قرآن عبارت است از روش اختصاصی در تالیف کلام و انتخاب الفاظ. اسلوب، شکل و صورت سخن است که به کلام، معنایی خاص میبخشد. قرآن کریم گرچه از الفاظ متداول در شیوة عرب استفاده کرده ولی دارای اسلوبی ویژه و خاص است. قرآن از نظر هماهنگی میان حروف و کلمات و پیوستگی و ترکیب آن ها در عبارتها و نظم و سبک ویژهاش معجزه است. تاثیر بیان قرآن حتّی برای مشرکین مسئلهای غیر قابل انکار بوده و همین امر سبب اقدام به معارضه با قرآن میشده که با ناکامی شدید همراه بودهاست.
برای کشف ظرافتها و نکات پنهان آیات باید نسبت به اسلوب خاص آن آگاهی پیدا کرد تا بتوان به حوزة شگفتیهای آیات وارد شد و به ترجمة دقیق و تفسیر صحیح آیات دست یافت.
اصول حاکم بر اسلوب قرآن، قابل فهم بودن، الهی بودن، جاودانگی و عربیت آن است. این اسلوب دارای ویژگیهایی است از جمله لحن و آهنگ مخصوص، انتقال از موضوعی به موضوع دیگر به نحوی که مطالب متعدّد و منسجم در هر سوره ملاحظه میشود، در هم آمیختگی مباحث عقلی و احساسی، جمع میان اجمال و بیان جمع، استفاده از الفاظ مانوس و آشنا و شورافکنی در مخاطبان استفاده نموده با ترغیبها و تهدیدهایش.
خداوند متعال در قالب کلمات ساده و روان و مثالهای فراوان، نکات عمیق و دقیقی را در تفهیم معارف دین برای دستیابی خردورزان بیان نموده و راهی برای تفکّر معرّفی نمودهاست.
این تحقیق به لحاظ روش توصیفی و از جهت بررسی مدارک و اسناد، کتابخانهای و از جنبة موضوع، دینی و وحیانی است.
خلاصه ماشینی:
"اما قرآن که حامل پیام هدایت برای انسانهاست، در انجام این رسالت به اقتضای حکمت خداوند در طبیعت انسان، از یک سو به موضوعات گوناگون که هر یک به نوعی در ارتباط با هدایت انسان است، توجه میکند و از دیگر سو، در چگونگی انجام رسالت و پیام خود، موضوعات مورد گفتگوی خود را در قالب فصلبندی خاصی جای نداده است.
قرآن کریم تنها کتابی است که صریح، مؤکد، قاطع، روشن و روان با مخاطبین خود آن هم با استحکام و اطمینان سخن گفته است به عنوان نمونه به این آیه توجه کنید: «یا أیها الناس ضرب مثل فاستمعوا له إن الذین تدعون من دون الله لن یخلقوا ذبابا ولو اجتمعوا له وإن یسلبهم الذباب شیئا لا یستنقذوه منه ضعف الطالب والمطلوب» (حج/73)؛ ای مردم مثلی زده شد، پس گوش فرا دهید کسانی را که جز خدا میخواهید، هرگز مگسی نمیآفرینند هرچند برای [آفریدن] آن اجتماع کنند و اگر آن مگس، چیزی را از آنان برباید، نمیتوانند آن را بازپس گیرند.
دقتها و ظرافتهای اسلوب بیانی قرآن، کاملا ملموس است و با اندکی آشنایی با مباحث بلاغی، انسان را در دریای تعجب غرق میسازد و او را به قطع و یقین میرساند که قرآن، کتابی الهی است گرچه در آن از الفاظ معمولی و متداول استفاده شده ولی چنان است که: «قل لئن اجتمعت الإنس والجن علی أن یأتوا بمثل هذا القرآن لا یأتون بمثله» (اسراء/88) بنابراین غور در مسائل قرآنی و قابل فهم کردن آن برای مردم گسترة وسیعی است که نیاز به دقت و تأمل بیشتر دارد بهخصوص در مباحث علوم بلاغی مرتبط با بحث اعجاز بیانی، این نیاز بیشتر مشهود است."