از «معصوم اول » تا نگهبان معرفی و نقد

اما نکته قابل توجه در ادبیات اسماعیلی و نحوه استفاده از خلق فضا و رویکرد نویسنده نسبت به این اتمسفر قابل توجه است. به یاد بیاورید معلم مدرسه‌ای را که از صدای کوبیدن کنده‌های چوب مترسک روی زمین، نفسش بند می‌آمد و حتی جرات نداشت که پرده خانه‌اش را کنار بزند تا ببیند بیرون چه خبر است. اما می‌دانی مسئله کلاه او نیست یا حتی آن سبیل که عبدالله خدابیامرز با پشم برایش ساخته بود، برای این که اگر همین امشب یک باد تند بیاید صبح حتما می‌بینید که از ان سبیل خبری نیست یا اگر هم باران، یک نم باران بزند حتما آن دو تا چشم پاک می‌شود. اما تفاوت داستان گلشیری و اسماعیلی در عینیت و ذهنیت است؛ در «معصوم اول» مرد، معلمی است که در روستایی گرفتارباورهای مردم بومی و بی‌سواد شده است. به این معنا که آدم‌ها به موجودی گرگ مانند تبدیل می‌شوند و اسماعیلی می‌کوشد تا این غرابت را عینی کند؛ «سطح گلی تپه‌ همیشه لیز است.