چکیده:
جایگاه نفت در تولید ناخالص داخلی، سیاستگذاری در صنعت نفت ایران را حایز اهمیت ساخته است. اما عدم اطمینان فزاینده در این حوزه، گرایش به رویکردهای نوینی چون آیندهنگاری راهبردی را در نظام سیاستگذاری برای این صنعت ایجاب میکند. این تحقیق، در پی تدوین سناریوهای صنعت نفت ایران در افق 1404 و توسعه گزینههای راهبردی بر این اساس است. روش کلی تحقیق، «سناریوپردازی» است و به منظور شناسایی و اولویتبندی عوامل اثرگذار بر صنعت، از «دلفی دو مرحلهای» به کمک پرسشنامه باز و پرسشنامه بسته استفاده شد و پراکنش «عوامل مهم و حیاتی» در «ماتریس ویلسون» ترسیم گردید. یافتههای تحقیق، بر اساس حالات مختلفِ عوامل حیاتی و «تحلیل اثر متقابل» آنها به کمک «نرم افزار سناریو ویزارد»، امکانپذیری 4 سناریو با «سازگاری درونی» قوی را نشان میدهند. در انتها، بر اساس یافتههای تحقیق، گزینههایی راهبردی برای سیاستگذاری در صنعت نفت ایران ارایه شده است.
Due to the position of oil in GDP، policy-making in the Iranian oil industry is important، but increasing uncertainty in this area has led the planning and policy system in this industry to new approaches such as strategic foresight. The purpose of this study is to develop scenarios for the Iranian oil industry by 2025 and to develop strategic options on this basis. The overall research method is "scenario". In order to identify and prioritize the factors influencing the industry، a two-stage Delphi used with open and closed questionnaires، and the distribution of "critical factors" in the Wilson Matrix Was drawn. The research findings، based on the various statuses of critical factors and their "cross- impact analysis" with the help of the "Scenario Wizard software،" show the feasibility of four scenarios with strong "internal consistency". Finally، based on research findings، strategic options for policy-making in the Iranian oil industry presented.
خلاصه ماشینی:
نفت از يک طرف اصليترين منبع تأمين انرژي در سطح جهان است و از طرفي عمده ترين بخش توليد ناخالص داخلي کشور ايران را تشکيل ميدهد(خداويسي و عزتي شورگلي، ١٣٩٥: ٣٥٠) لذا سياست گذاري و برنامه ريزي بلند مدت در اين حوزه حايز اهميت خواهد بود و ورود آينده پژوهي به آن با توجه به شرايط محيطي ذکر شده ميتواند بسيار رهگشا باشد.
جدول ١- آينده نگاري صنعت نفت در پژوهش هاي مختلف پژوهش رويکرد روش قلمرو مکاني نبيپور (١٣٩٠) آينده نگاري فناوريهاي کليدي، دلفي، ره نگاشت و سناريو ايران اميني و ديگران (١٣٩٤) آينده نگاري پويش محيطي و سناريو ايران عباس زاده و ديگران (٢٠١٣) آينده نگاري پويش محيطي و سناريو ايران عليزاده و ديگران (٢٠١٥) آينده نگاري تحليل اثر متقابل ، دلفي و سناريو ايران (٢٠١٧) Stanford آينده نگاري مدل سازي، برون يابي روند و سناريو ايران (٢٠١٧) et al &Belyaeva آينده نگاري تحليل سيستمي و سناريو روسيه (٢٠١٨) et al &Zapata آينده نگاري پويش محيطي و سناريو آمريکا (کاليفرنيا) (٢٠١٨) putri &Gunarta آينده نگاري مدل سازي پويايي سيستم و سناريو اندونزي (٢٠١٨) et al &Karner آينده نگاري مدل سازي معادلات ساختاري و سناريو اتريش روش تحقيق روش مورد استفاده اين تحقيق ، سناريونويسي است که از مهم ترين روش هاي آينده پژوهي و به مثابه بستري براي پياده سازي بسياري از تکنيک هاي کمّي و کيفي آينده نگاري راهبردي مي - باشد.
براي پاسخ به سؤال اصلي پژوهش که شناسايي مهم ترين سناريوهاي پيش روي صنعت نفت ايران در افق زماني ١٤٠٤ و تدوين گزينه هايي راهبردي بر اين اساس است ، مديران رده عالي شرکت هاي نفتي ثبت شده در بورس اوراق بهادار تهران مورد پرسش قرار گرفتند.