منشایابی ابزارهای ابسیدینی کول‌تپه جلفا؛ معدن سیونیک و ییلاقات حوضه‌ی دریاچه‌ی سوان چراگاه تابستانی مردمان کول تپه مقاله

با توجه به یافت‌شدن 2013 قطعه‌ی ابزارسنگی ابسیدینی در فصل دوم کول‌تپه و از آن‌جایی‌که ابسیدین منبع بیش از 85% مصنوعات سنگی در محوطه‌ی کول‌تپه است و از طرفی دیگر، نزدیکی این محوطه به منابع اصلی تجارت ابسیدین در مناطق قفقاز و شرق آناتولی، ضرورت پرداختن به منشأیابی و تجارت سنگ ابسیدین را در این محوطه ایجاب می نماید. از آن‌جایی‌که براساس مطالعات ابسیدین فصل اول، اغلب منابع ابسیدین کول‌تپه از منطقه‌ی حوضه‌ی دریاچه‌ی سوان و مخصوصاً معدن سیونیک بوده است، چگونگی تجارت و مسیرهای تجاری احتمالی و نیز شناسایی معادن ابسیدینی مورد استفاده با استفاده از منشأیابی ابزارهای به‌دست آمده از فصل دوم کول‌تپه از سؤالات اصلی پژوهش حاضر است. از ابزارهای ابسیدینی فصل اول، 53 نمونه از دوره‌های مختلف با استفاده از روش فلورسانس اشعه‌ی ایکس XRF جهت منشأیابی معادن زمین‌شناسی آن‌ها مورد آنالیز قرار گرفت که نتایج به‌دست آمده حاکی از چند منبعی بودن معادن ابسیدین استفاده شده توسط ساکنان کول‌تپه است. معادنی که از لحاظ ساختار شیمیایی مورد شناسایی قرار گرفتند عبارتند از: سیونیک1 که 41 قطعه از نمونه‌ها که عمدتاً هم نمونه‌های دوره‌ی مس‌و‌سنگ و مفرغ قدیم میشدهاند از این معدن استخراج شدهاند؛ به‌غیر از سیونیک، معادن میدان‌داغ (4 قطعه‌ی ابسیدینی)، نمرودداغ (2 قطعه‌ی ابسیدینی)، گگام2 (2 قطعه‌ی ابسیدینی) و معادن بازنک3، چورافور4 و گوتانسر5 نیز هر کدام با یک قطعه‌ی ابسیدینی، دیگر معادن ابسیدین کول‌تپه را تشکیل می‌دهند و تنها یک نمونه از مجموع 53 قطعه دارای منشاء نامشخص است. همچنین 32 نمونه از ابزارهای ابسیدینی فصل دوم نیز مورد آنالیز قرار گرفتند که 24 نمونه متعلق به معدن سیونیک، 5 نمونه متعلق به معدن گگاسر و 3 نمونه نیز متعلق به معدن نمرودداغ حوضه‌ی دریاچه‌ی وان هستند. نتایج به‌دست آمده نشان‌داد که نزدیک‌ترین و پُراستفادهترین معدن که در کولتپه مورد استفاده قرار گرفته است، معدن سیونیک با فاصله‌ی تقریبی 75 کیلومتر و دورترین معدن، نمرودداغ با فاصله‌ی تقریبی 300 کیلومتر است. نتایج حاصل از منشأیابی ابسیدین‌های کول‌تپه یک شبکه‌ی گسترده‌ای از تجارت فرامنطقه‌ای را در دوران پیش‌ازتاریخ شمال‌غرب ایران به‌نمایش گذاشت.