چکیده:
نامآواها نامهایی هستند که بر صدای حیوانات، پرندگان، انسانها و طبیعت دلالت میکنند. گفته میشود که آواهای این واژهها برابر با صدایی است که برای نامگذاری آن به کار رفتهاند و در واقع ارتباط میان لفظ و معنا در این واژهها طبیعی است. با این حال، میان نامآواهای زبانهای مختلف تفاوتهایی دیده میشود که گاهی ناشی از تفاوت در نظام زبانی و گاه برگرفته از تفاوتهای فرهنگی آنها است. در این پژوهش به بررسی نامآواهای زبان گیلکی، گویش رشتی، پرداختهایم؛ به طوری که 138 نامآوا از دو کتاب واژهنامۀ زبانِ گیلکی و مصاحبه با دو گویشور، یک زن و یک مرد حدودِ 60 ساله، استخراج شده است و دلالتِ معنایی آنها همراه با معادلِ فارسی، به تفکیک در چهار جدول آورده شده است. پس از بررسی ساختاری، نامآواهای گیلکی در سه دستۀ اصلیِ ساده، دوگانسازی کامل، دوگانسازی ناقص و نیز دو دستۀ فرعی دوبار دوگانسازی کامل و دوگانسازی گسسته، دستهبندی شدهاند. در نهایت، در مقایسهای ساختاری و معنایی با فارسی، مشخص شده است که از منظرِ ساختاری، میان نامآواهای این دو زبان شباهت بسیاری وجود دارد اما از منظر معنایی و کاربردی تفاوتهایی دیده میشود که در بیشتر موارد، برگرفته از تفاوتهای فرهنگی و جغرافیایی دو زبان است.
خلاصه ماشینی:
در این پژوهش به بررسی نامآواهای زبان گیلکی، گویش رشتی، پرداختهایم؛ به طوری که 138 نامآوا از دو کتاب واژهنامۀ زبان گیلکی و مصاحبه با دو گویشور، یک زن و یک مرد حدود 60 ساله، استخراج شده است و دلالت معنایی آنها همراه با معادل فارسی، به تفکیک در چهار جدول آورده شده است.
در نهایت، در مقایسهای ساختاری و معنایی با فارسی، مشخص شده است که از منظر ساختاری، میان نامآواهای این دو زبان شباهت بسیاری وجود دارد اما از منظر معنایی و کاربردی تفاوتهایی دیده میشود که در بیشتر موارد، برگرفته از تفاوتهای فرهنگی و جغرافیایی دو زبان است.
در این مقاله، پس از ارائۀ پیشینهای از پژوهشهای مرتبط با نامآوا، ابتدا نامآواهای زبان گیلکی، گویش رشتی، به همراه معادل فارسی آن در جدولهایی ارائه شده است، سپس نظام ساختاری نامآواهای گیلکی دستهبندی و توصیف شده و سرانجام، مقایسهای از دو منظر ساختار و معنا میان آنها و نمونههای فارسی معادل، صورت گرفته است.
اگر بخواهیم میان پژوهش وحیدیان (همان) و این بررسی مقایسهای انجام دهیم، میتوان گفت که در هر دو زبان ساخت نامآواهای ساده از یک تا سه هجایی است؛ البته در گیلکی تنها یک مورد چهارهجایی (جینجیره جیسک) نیز مشاهده شده است.
تفاوت دیگری که میان نامآواهای این دو زبان مشاهده میشود، ازدیاد و همچنین تفکیک جزئیتری از برخی صداها در گیلکی است که در فارسی برای آنها تنها از یک نامآوا استفاده میشود.