چکیده:
این پژوهش به ارزیابی جایگاهِ اجتماعیِ گونة زبانی مازندرانی در کنار فارسی و میزان کاربرد آنها در حوزههای گوناگون، در استان مازندران میپردازد. در این بررسی، از شیوة تحلیل حوزهای فیشمن (Fishman, 1996) بهره گرفته شدهاست و میزان کاربرد دو گونة زبانی بر مبنای موقعیت کاربرد، موضوع و مخاطب آنها در شش حوزة خانواده، مدرسه، اداره، کوچه و بازار، مذهب، و هنر- سرگرمی گروهبندی شده و با استفاده از پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده بررسی شدهاست. تعداد 1200 آزمودنی از پنج شهر استان مازندران، در سه گروه سنی گوناگون و از بین دو جنس زن و مرد گزینش شدند تا به سؤالهای پرسشنامه پاسخ دهند. علاوه بر این، نگارندگان، 240 موقعیت ارتباطی را از طریق مشاهده، ثبت کردند. بررسی دادهها نشان میدهد که به طور نسبی، بیشترین میزان کاربرد گونة مازندرانی، به حوزه خانواده تعلق دارد و هر چه حوزة کاربرد آن رسمیتر میشود، میزان بهرهگیری از گونة زبانی مازندرانی کاهش مییابد. در حوزة آموزش رسمی، گونة زبانی، اغلب اجباری بوده و فارسی معیار بر گونة مازندرانی چیرگی دارد. در حوزة کوچه و بازار، موقعیت گفتار و یا جایگاه، سن، و جنسیت گوینده با مخاطب میتواند در انتخاب زبان مؤثر باشد. در حوزة اداری به دلیل اینکه رسمیت بیشتری دارد، میزان کاربرد فارسی بیش از سایر حوزهها است. در حوزههایی مانند مذهب، هنر و سرگرمی که بر مبنای موضوع تعریف شدهاند، غلبه با زبان فارسی است و فقط در مورد حوزة موسیقی، اغلب گونة مازندرانی بر فارسی معیار ترجیح داده شد.
خلاصه ماشینی:
در این بررسی، از شیوة تحلیل حوزه ای فیشمن (١٩٩٦ (Fishman, بهره گرفته شده است و میزان کاربرد دو گونـۀ زبـانی بـر مبنـای موقعیـت کاربرد، موضوع و مخاطب آن ها در شش حوزة خـانواده ، مدرسـه ، اداره ، کوچه و بازار، مذهب ، و هنر- سرگرمی گروه بندی شـده و بـا اسـتفاده از پرسش نامه ، مصاحبه و مشاهده بررسی شده است .
همچنـین مـی تـوان پـژوهش شـاه بخـش (٢٠٠٠ ,Shahbakhsh) دربارة زبان بلوچی ، مطالعۀ مشایخ (٢٠٠٢ ,Mashayekh) در مورد کاربرد فارسی و گیلکی در دو گروه سنی مختلف در شهر رشت و پژوهش علایـی ( ,Alai ٢٠٠٤) در رابطه با موانع اجتمـاعی - فرهنگـی کـاربرد فارسـی بـه عنـوان زبـان آمـوزش در شهرستان مغان را نام برد.
علاوه بر این ، می توان بـه پـژوهش ابراهیمـی (٢٠٠٤ ,Ebrahimi) در زمینـه رمزگردانـی در میان دوزبانه های کردی - فارسی در شهرستان گیلان غرب ، مطالعۀ رنجبر (٢٠٠٥ ,Ranjbar) در مورد وضعیت دوزبانگی در میان دانش آموزان دبیرستانی استان کرمانشاه ، بررسی شیخی (٢٠٠٦ ,Sheikhi) در زمینه رمزگردانی در میان دوزبانه های ترکمنی - فارسی در شهر گنبـد کاووس و پژوهش واسو جویباری (٢٠٠٧ ,Vasoo Joybari) در مورد تفاوت بین نسلی در کاربرد واژه های مازنـدرانی در شـهر جویبـار را نـام بـرد.
٣. توصیف و تحلیل داده ها چنان که پیش از این نیز اشاره شد، در پژوهش حاضر، مسئله انتخاب زبـان در موقعیـت هـای مختلف اجتماعی و میزان کاربرد مازندرانی در سه گروه سنی و پنج شـهر و دوازده منطقـه روستایی در استان مازندران مورد بررسی قرار گرفته است .