چکیده:
دیوان ناصر خسرو به عنوان یکی از آثار تعلیمی برجستة زبان فارسی دربردارندة مباحث مهم اخلاقی، اجتماعی، دینی و مذهبی است. در این اثر پیوند زبان و معنا به روشنی ظهور یافته است. اغراض بلاغی خبر و انشا به عنوان بخشی از سطوح سه گانه سبکی یعنی زبانی، اندیشگی و ادبی در این دیوان جلوه‌ای خاص دارد. ناصرخسرو از انواع جمله در زمینه القای اندیشه‌ها و مفاهیم مورد نظرش بگونه‌ای هوشمندانه بهره میگیرد. در شعر او رویکرد بلاغی و غیر ایجابی خبر و انشا قابل توجه است. خبر در شعر ناصرخسرو بیشتر از نوع طلبی و انکاری است. استفاده از تمثیل و شبه جمله‌های تحذیری موجب برجسته شدن نقش انگیزندگی این نوع جمله‌ها میشود . بکارگیری جمله‌های پرسشی با بسامد بالا در شعر او به فرآیند آموزش و تعلیم کمک کرده، تاثیر کلام را افزایش میدهد و در القای مفاهیم و موضوعات اخلاقی و اعتقادی موثر است. وجود جمله‌های امر و نهی از عوامل تقویت کارکرد انگیزشی شعر ناصر خسرو در سبک تعلیمی اوست. ندا نیز که در این دیوان،کاربردی فراوان دارد موجب جلب توجه مخاطب و انگیزش او میشود. بنابراین باید گفت علاوه بر امر و نهی که در متون تعلیمی و مخاطب محور کاربردی وسیع دارد سایر انواع انشا یعنی پرسش و ندا همچنین خبر در دیوان او کاربردی انگیزشی مییابد و شاعر را در تعالیم خاص خود یاری میدهد.
خلاصه ماشینی:
این مقاله در پی پاسـخگویی به این سؤالهاست : با توجه به سبک تعلیمی ناصرخسرو کدام یک از انواع جمله در شعر او متناسب با این زمینه و موضوع بکار رفته است ؟ آیا در پند و اندرز بیشتر به صــورت مسـتقیم و از امر و نهی اسـتفاده میکند؟ نقش معنایی جمله های خبری و انشـایی در بیان تعلیمات خاص او چگونه است ؟ ٢-١- جمله در شعر ناصرخسرو: ١-٢- خبر کلام در علم معانی به خبر و انشـا تقسـیم میشود.
٤-٢- ندا در دیوان ناصرخسرو ندا به فراوانی در هر سه نوع جمله خبری، امری و پرسشی بکار رفته است : خبر: گیتی ســـرای رهگـذران اســـت ای پســـر زیـن بـهـترســــت نیز یکی مســـتقر مرا ( همان : ١٢ ) امر: مرد وارای پســـر از عامه به یک ســـو شـــو چــه بـری روز بــه خـواب و خور خرواری ( همان : ٧٥ ) پرسش : ای گشـــتـه دل تو ســـیـه از گرد جهـالـت بـا این دل چون قـار تو را جـای وقـارســـت ( همان : ٨٧ ) ندا موجب جلب توجه مخاطب میشـــودغولبا با هر جمله ای همراه شـــود معنای بلاغی آن را مییابد.
(
, 
, 
)
