چکیده:
میرزا اسدالله غالب دهلوی(1212-1285 ه.ق/1797 -1869م) شاعر شیعی شبه قاره، منقبتگوی اهل بیت از شعرای دوره بازگشت است که خود را طراح مناقب عاشقانه معرفی میکند. هدف این مقاله نمایاندن شگردهای پردازش مضامین شیعی این شاعراست و به این ترتیب جایگاه وی در این گونه کمتر پرداخته ادبی بویژه در آن سوی مرزها نمایانده و از خلال آن، سیر اشعار آیینی شبه قاره ، با توجه به چالشهای فکری - مذهبی عصر شاعر نشان داده خواهد شد.
وی در بیشتر قالبهای شعری به مدح معصوم پرداخته؛ تمایز اصلی اشعار آیینی وی با شعرای دیگر در شیوه ارائه آنست. .وی در هر قالبی با الگوی خاصی شعر سروده، در تشبیب قصاید منقبتی دست به تفننهایی زده و با ایجاد فضای داستانی آن را از یکنواختی قصاید سنتی در آورده است. همچنین گرایش به تفاخر و شکوه در این نوع قصاید، بیش از قصاید دیگر است. در مثنویها به محاجه، در غزل و ترکیب بند به اشعار قلندرانه مذهبی گرایش نشان داده است، در قطعه به شعر "سلام"، نوع خاصی از شعر مذهبی که در ایران رواج نداشته، پرداخته است. بطور کلی توجه به منقبت و نعت معصومین(ع)، توسل و استمداد از ایشان، تولی، بحث و جدلهای شرعی برای رفع شبهات دینی، اباحه¬گری و ترک ادب حدود شرعی در اشعار مذهبیش نمود بارزی دارد.
خلاصه ماشینی:
جز آن میتوان به آثاری اشاره کرد که تنها به گردآوری اشعار دینی این شاعر اهتمام ورزیده و در هیچیک به سبک بیان وی نپرداخته اند از آن جمله (مناقب علوی در آیینۀ شاعران پارسی گوی شبه قاره رادفر، ٩٤-١٠٤) چهار قصیده از غالب را در مدح حضرت علی(ع ) نشان داده است .
وی در پردازش این مضامین ، رویکردهای متفاوتی ارائه داده است ؛ از آن جمله : ١- علاوه بر مدایح معمول و مرسوم که دال بر عقیده و ارادت عاشقانه است به بحث و جدلهای شرعی نیز پرداخته ؛ ٢- بخشی از اشعارش بویژه در قالب مثنوی رنگ و بوی محاجه به خود میگیرد؛ ٣- خود را در سرایش مناقب علوی صاحب سبک میداند و 'طرح منقبت عاشقانه 'در غزل را از آن خود میشمرد؛ ٤- در پاره ای موارد نیز به دلیل علاقۀ مفرط به حضرت علی(ع ) به تشبیهات و مفاخراتی روی میآورد که بعضا ساحت مذهبی یک مسلمان شیعی را نادیده میگیرد و با زیر پاگذاشتن حریم مقدساتی مانند حوض و ساقی کوثر و مقایسه ها و شباهتهایی که در ذهنش میان شراب ناب کوثر و شراب مجازی ایجاد میکند حدود شرعی را زیر پا مینهد؛ ٥- در برخی از اشعار خود را رند شرابخواره ای میداند که به فرقۀ 'علی اللهیان ' منتسب است و از وابستگی به آن بر خود بالیده است .