چکیده:
سبک به مفهوم روش خاصّ ادراک و بیان افکار با ترکیب کلمات و انتخاب آنها و طرز تعبیر ویژه است. سبکشناسی در نظم فارسی با توجّه به زبان، دوره تاریخی، نگرش نویسنده و موضوع اثر با عنوانها و شیوههای مختلفی نامگذاری و تقسیمبندی شده است که شناخت این سبکها، موجب درک درستتر از متن میشود. میرزا محمود تلاوکی مازندرانی، متخلّص به فدایی (1200ـ1280) از مرثیهسرایان و سوگسرایان بزرگ عاشورایی روزگار قاجار و نهضت بازگشت ادبی است. فدایی در بلندترین ترکیببند خود کوشیده است نوع ادراک خود را نسبت به واقعه عاشورا و جانفشانیهای امام حسین (ع) و یاران و خاندان آن حضرت بیان کند. در این پژوهش مقتل فدایی در دو سطح زبانی (آوایی، لغوی، نحوی) و ادبی (استعاره، مجاز، کنایه، تشبیه) مورد بررسی قرار گرفته است. دستاورد پژوهش ناظر بر این است فدایی کوشیده با بکارگیری کلمات و ترکیبات عربی که متناسب با مرثیه است به سرودن مقتل بپردازد. بسامد انواع موسیقی (بیرونی، کناری، درونی، معنوی) به 2563 مورد میرسد که نشاندهنده توجّه فراوان فدایی به سطح زبانی است. فدایی در سطح ادبی با بکاربردن587 مورد تشبیه و 358 مورد اضافه تشبیهی و 326 مورد استعاره از نوع تشخیص، دلبستگی خود را به تشبیه و تشخیص برای وصف تپنده واقعه کربلا ابراز کرده است.
The style is a particular way of understanding and expressing thought with combining and choosing words is a special way of interpretation. The study of style in Persian poetry is named and categorized with subjects and various ways based on language, historical period, author's attitude and the subject of the works. Mirza Mahmood Telavaki Mazandarani with the fame of Fadaee (1822-1742) is one of the famous elegy tellers of Ashora in the era of Qajar and the movement of literary recurrence. Fadaee in his longest poem tried to show his perception about the Ashura events and all the great works of Imam Hossein(AS) , his family and his companions. In this study Fadaee's sad poem is analyzed in two levels of language (phonological, lexical, syntactic) and literary (metaphor, metonymy, simile). The result of this study shows that, Fadaee tried to use words and Arabic combinations which are suitable for composing sad poems. The frequency of music (outer, side, inner and spiritual) in his poetry is 2563 cases that show great attention of Fadaee to language level. In literary level he used 587case of simile, 358plus simile case and 326 diagnostic metaphor cases for showing his attention to simile and metaphor in describing the Karbala event.
خلاصه ماشینی:
«کاربرد واژگان ، لحن و عناصر زبـانی خـاص یـک جـنس توسط جنس دیگر در محاورات اجتماعی فارسـی، صـورتی از هنجـارگریزی اسـت » (فتـوحی، ٥٤)؛ فدایی، این جمله را حدود بیست بار در سروده هایش تکرار کرده است که از ویژگیهـای سـبکی وی بشمار میرود: خـاکی بــه ســر بریــز کـه خــولی ســر امــام خــاکم بــه ســر، نهــاد بــه خاکســتر تنــور (241) خــاکش بــه ســر کــه از لهــب آتــش فســاد بــر بــاد داده دیــن و همــی یــاد ری نمــود (296) و (٣٣٥، ٣٤٣، ٣٣٣، ٣٤٩، ٤١٩، ٣٥٣، ٤٢٤، ٤٣٦، ٤٤٣، ٢٤٨، ٢٦٠، ٢٧٧، ٢٨٠، ٢٨، ٢٤١، ٣٢٤، ٣٢٨، ٤١٩، ٢٩٦، ) ـ تکرار جمله ثمر آوردن نی خشکیده : آن نــی کــه موســم تــریش بــارور نبــود خشــکید و داد از ســر آن شــه بــری چنــان (299) و (٣٦٤)، (٣٠٣)، (١٩٥) ـ تکرار زبان به کام کشیدن سوسن : از تشنگی کشیده چو سوسن زبـان بـه کـام شــد غنچــه اش کبــود چــون نیلــوفر، آه آه (231) و (٢٢٠)، (٣٠٢)، (٣١٢)؛ بسیاری از کلمات و ترکیباتی که در مقتـل فـدایی، انعکـاس یافتنـد، در زندگی مردم شمال ایران ، فراوانتر یافت میشوند و با زنـدگی روزانـۀ آنـان ، پیونـد ناگسسـتنی دارد؛ کلماتی همچون ماهی، سبزی، خیار، نی، انواع گلها و...
در ٥٥٢٩ کلمه که شامل ٥٠٠ بیت از ٢٥ بند نظام اول دیوان اوست ، حدود ٨٩٢ کلمه ، عربی بوده اسـت کـه بیشتر آن ، لغات عربی مرسوم امروزی و اندکی هم لغات عربی غیر مرسوم در ادبیات زبان فارسـی را شامل شده است ؛ اگر بخواهیم آمار بالا را به کل مقتل فدایی تعمیم دهیم باید گفـت دیـوان فـدایی حدود ١٦/١٣ درصد لغت عربی دارد.