چکیده:
بررسی دگردیسیهای فرة ایزدی. در دوره‌های مختلف تاریخی, نشان‌دهنده نوعی نظم و الگو
برمبنای اصل بازگشت به مبدا و آغازگاه است. در این مقاله با سیری در آثار برجستة بازتاب‌دهنده
گفتمان فره ایزدی» چگونگی انعکاس عناصر این گفتمان در دوره‌های مختلف تاریخی و تغییرات و
دگردیسیهای صورت‌گرفته در آن بررسی میشود. در آثار مربوط به دوره باستانی مانند اوستاء
کارنامه اآردشیر بابکان. رم ایزدی همانند پدیده‌های این‌جهانی توصیف شده است. در دوره‌های بعد
و بویژه در پادشاهان با داشتن شخصیتی همانند اولیا خود را به آسمانها پیوند میزنند. از
اینروه یکی از مهمترین پیش‌زمینه‌ها و سرچشمه‌های مبحث ولایت عارفانه» در فرهنگ ایرانی قابل
جستجو است. بنابراین تکوین نظریة ولایت عارفانه در سرزمین ایران اتفاقی نبوده است؛ بلکه
میتواند حاصل دگردیسی در عقیده ایرانیان به فرة ایزدی باشد. در این مقالهء با بررسی زمینه‌های
محیطی و پیش‌زمینه‌های فکری و با ترسیم خط سیر نظریه ولایت عارفانه, به نظریه حکیمان متالّه
وجود دگردیسی در عناصرء ماهیّت معنایی آن محفوظ مانده است؛ بررسی میگردد. این بررسی
نشان میدهد که چگونه پیوند میان حکمت خسروانی و عرفان ایرانی و دگردیسیهای تدریجی در
نظریة ولایت عارفانهء شرایط نظری جامعه را برای صوفیان صفوی در زمینه حاکمیت سیاسی آماده
کرده است.
خلاصه ماشینی:
این بررسی نشان میدهد که چگونه پیوند میان حکمت خسروانی و عرفان ایرانی و دگردیسیهای تدریجی در نظریۀ ولایت عارفانه ، شرایط نظری جامعه را برای صوفیان صفوی در زمینۀ حاکمیت سیاسی آماده کرده است .
در مورد نقش حکمت خسروانی در تحکیم اصول و بنیانهای تصوف اسلامی، هانری کربن ، در آثار متعدد خود، بخصوص در تاریخ فلسفۀ اسلامی، مقدمۀ مجموعه آثار فارسی شیخ اشراق و بن مایه های آیین زرتشت در اندیشۀ سهروردی، به دفعات از ارتباط معنیدار اندیشه های اسلامی ایرانی و حکمت خسروانی سخن میگوید؛ اما دیدگاه او در این زمینه مبتنی بر تأویل و تفسیر باطنی است .
از میان این پژوهشگران ، عبدالحسین زرین کوب در کتاب جستجو در تصوف ایران ، فقط در یک عبارت کوتاه به تأثیر فره ایزدی در شکل گیری نظریۀ ولایت عارفانه ، اشاره داشته است .
این تحقیق بر آن است تا فره ایزدی، دگردیسیها و چگونگی استمرار آن را با توجه به ارتباط فرة ایزدی با ولایت عارفانه ، پیش زمینه ها و زنجیرة مروجین این اندیشه در تصوف اسلامی ، بازگو نماید.
٢. فره ایزدی و نظریۀ ولایت عارفانه نظریۀ ولایت که نخستین بار توسط حکیم ترمذی مطرح گردید، با آنچه در حکمت خسروانی در ایران پیش از اسلام با عنوان فرة ایزدی مطرح بود، ارتباط و اشتراک فراوان داشت و این مفاهیم ، به صورت ساده تری درآیین زرتشتی نیز وجود داشته است .
از اینرو میتوان گفت که ثمرات فکری ترمذی، حاصل محیط فکری ممتاز او یعنی خراسان بزرگ بوده است و خراسان نیز متأثر از پیشینۀ فرهنگی و اندیشه های ایران باستان و حکمت خسروانی بود.
(
, 
, 
)
