چکیده:
بررسی نحوی شعر، گام مهمّی در شناخت جنبههای جمالشناسانه شعر به شمار میرود؛ از این رو در این مقاله به بررسی یکی از پر کاربردترین انواع جملات؛ یعنی جملات ندایی در غزل حافظ پرداخته شده است. جملات ندایی حافظ، هم در حوزه ساخت صوری و هم در حوزه ساخت معنایی دارای تنوّع چشمگیری هستند و این خلق تنوّع در ساختار نحوی جمله ندایی، خود از عوامل موتّر در زیبایی غزل حافظ است. به منظور انجام این پژوهش و برای توصیف دقیقتر این نوع جملات، تمام 484 غزل موجود در «حافظ به سعی سایه» مورد توجّه قرار گرفته است. از جمله نتایج حاصل ازین تحقیق، پی بردن به حوزه مخاطبان حافظ و یافتن ارتباط صوری نداها با مباحثی چون تناسب در طول بیت و غزل، التفات و صور خیال است که با ارائه شاهد مثالهایی به تبیین مطلب پرداخته شده است. در بررسی جملات ندایی به آرای دستورنویسان فارسی و نیز نظریهپردازان غربی مرتبط با بحث ندا توجّه نشان داده شده است.
Syntactical analysis is considered an important step in grasping the aesthetic value of poetry. Thus in the present paper, the most commonly used sentence in Hafiz—vocative sentences (nedā)—are analyzed. These sentences show great variety in Hafiz, both from a formal standpoint and a thematic one. This variety in syntactical structure of vocative sentence, is one of the affective ellements in figuration of Hafiz’s poetry’s aesthatic. For the present study all 484 ghazals anthologized in Hūshing Ebtehāj’s Hafiz beh Ravāyat-e Sāyeh (2011) have been analyzed. Some of the results of the present study include information about Hafiz’s original audience, and the relationship between these exclamations and topics such as balance in lines and ghazals, apostrophe and poetic imagery. Each topic is explained with several instances from the ghazals. The findings of Persian grammarians as well as Western critics have been used in the present study.
خلاصه ماشینی:
از جمله نتایج حاصل ازین تحقیق ، پی بردن به حوزة مخاطبان حافظ و یافتن ارتباط صوری نداها با مباحثی چون تناسب در طول بیت و غزل ، التفات و صور خیال است که با ارائۀ شاهد مثالهایی به تبیین مطلب پرداخته شده است .
ir مقدمه بنا بر گفتۀ صــاحبنظران ، یکی از موارد آشــناییزدایی در شــعر حافظ ، در حوزة نحو زبان اوســت (رســـتاخیز کلمات ، شـــفیعی کدکنی: صـــص ١١٥- ١٢٣)؛ از این رو بررســـی انواع جملات و نوع جمله بندیهای حافظ میتواند کلیدی برای فهم زیباییهای زبانی وی به دست دهد.
بسامد بالای منادای «حافظ » در غزل حافظ بسیار طبیعی مینماید؛ زیرا از سنتهای غزل فارسی، آوردن تخلص شاعر در شعر است و شاعر نام شعری خود را اغلب به صورت خطابی و در موارد معدودی، به گونۀ غایب در کلام ذکر میکند.
تکمیل معنایی جمله های پیش از ندا: چو مهمان خراباتی به عزت باش با رندان که درد سر کشی جانا گرت مستی خمار آرد (121) بیـا ای ســاقی گلرخ بیـاور بـادة رنگین کـه فکری در درون مـا ازین بهتر نمیگیرد (143) ٢،١،٢ منادا و تناسبات لفظی در طول بیت و غزل از نکات قابل تأمل در ساخت جملات ندایی، وجود هماهنگی میان کلمات به کار رفته در شعر با مناداست .
با توجه به کاربرد فراوان ساختهای ندایی در غزل حافظ ، درین تحقیق به بررسی ساختار صوری و محتوایی این نوع جملات در غزل حافط پرداخته شد و نتایج زیر به دست آمد: حافظ در ساختار ندایی جملات خود از سه الگوی منادای ساده ، ترکیبی و موصولی استفاده کرده اســت .
(
, 
, 
)
