چکیده:
به‌کارگیری اصطلاحات همخوشه در سبک‌شناسی متون عرفانی، زمینه‌ای است که هنوز درباره آن پژوهشی انجام نگرفته است. این مقاله، کاربرد اصطلاحات همخوشه «جذبه» را در سبک‌شناسی ختم‌الاولیاء حکیم ترمذی توضیح میدهد. نخست با تعریف اصطلاحات همخوشه، توضیح مشهورترین روابط بین آنها ( ترادف، تضاد و تضمن) و تعریف جذبه، پیشینه توجه به اصطلاحات همخوشه در متون عرفانی بررسی شده است. پس از آن، چگونگی و اشکال کاربرد «جذبه» و هم‌خانواده‌های آن در ختم‌الاولیاء نشان داده شده است. سپس اصطلاحات همخوشه «جذبه» براساس رابطه ترادف، مورد بررسی قرار گرفته و شیوه و شکلهای استفاده ترمذی و اشتراک حوزه معنایی آنها با «جذبه» توضیح داده شده است. این بررسی زبانی، بخشی از ذهن و زبان متشکل، منسجم و تاثیرگذار ترمذی را به تصویر میکشد. از این شیوه میتوان در سبک‌شناسی دیگر متون تصوف، بررسی سبک شخصی و دوره‌ای آنها، تاثیر و تاثر آنها، تالیف فرهنگهای اصطلاحات تصوف، رد یا اثبات انتساب اثر به نویسنده و در نهایت تشخیص خلاقیت یا تقلید نویسندگان در حوزه اصطلات تصوف بهره گرفت
The application of semantic field in mystical text stylistics is a field that no research is done about. This paper explains the application of semantic field of "Attraction" in hakim Termazi’s Katm al-owlya stylistics. At first the description of semantic field, the explanation of their main relations ( synonymy, antonymy and hyponymy) the definition of "Attraction" and the history of semantic field in mystical texts are surveyed. Then the applied forms of semantic field of attraction and its allieds are indicated in khatm al-owlya. After that the semantic field of "Attraction" based on synonymy is studied and the styles and the forms applied by Termazi and their common points with "Attraction" are explaind. This lingual study illustrates some part of Termazi’s organized coherent and effective mind and language. It can be used in the other mysticism text, their personal and periodical style check, their effectivness, composing mystical dictionaries, affirmating or rejecting a work alleged to a author, and at last in recognizing creativness or imitation of writers in the field of mystical expressions
خلاصه ماشینی:
در موضـــوع مورد مطالعۀ ما در این مقاله نیز، چهرة حکیم ترمذی از دیگر معاصـــران او مثلا ابوسعید خراز و دیگران ممتازتر است ؛ زیرا براساس آثار به جا مانده ، فعلا ترمذی اولین کسی است که بطور گسترده اصطلاح «جذبه » و همخوشه های آن را در آثار خویش و به ویژه در ختم الاولیاء به کار برده است .
یعنی کاربرد این اصطلاح در ختم الاولیاء منحصر به شکل مصدری آن نیست ؛ بلکه آن را در قالب چند شــکل فعلی و اســم مفعولی نیز به کار گرفته اســت ٢.
(همان : ٤٤٥) شکل مصدری : مصدر «اصطفاء» نیز ٤ بار در ختم الاولیاء و در جملات زیر به کار رفته است : - و انما جذبه علی طریق اصـــطفاء الانبیاء.
حکیم ترمذی شــکل فعلی« اجتباء» را نیز از قرآن کریم گرفته و علاوه بر شــکل فعلی، شــکل مصدری و اسم مفعول آن را بصورت گسترده در آثار خویش به کار برده است که فقط به نمونه های بکار رفته در ختم الاولیاء اشاره میکنیم : شکل فعلی : شکل فعل ماضی ثلاثی مزید از مصدر اجتباء سهبار در ختم الاولیاء دیده میشود: - أتی وقت زوال الدنیا ابتعث الله ولیا، اصطفاه و اجتباه ، و قربه و أدناه .
ترمذی در سه شکل از این اصطلاح بهره گرفته است : شکل فعلی : فعل ثلاثی مجرد فعل ثلاثی مجرد( أخذ) در معنای نزدیک به جذبه ، هفت بار در ختم الاولیاء به کار رفته اســـت : - ثم اخذ بقلبه فجذبه الیه و اصـــطفاه .
(
, 
, 
)
