نقد مستند روایی نظریه جهاد دعوت، بررسی موردی حدیث مقاتله مقاله

نظریة جهاد دعوت یکی از سه نظریة اصلی در باب فلسفة جهاد ابتدایی است که در میان فقیهان متقدّم طرفدار بیشتری داشته است. این نظریه، جهاد ابتدایی را جنگی با هدف ترویج و گسترش ایدئولوژی یا دین و با هدف دعوت به شریعت اسلام توصیف می­کند و تا مسلمان شدن یا کشته شدن کافران متوقف نخواهد شد. تحقیق حاضر به روش توصیفی ـ تحلیلی ضمن گزارشی از نظریة مزبور و مستندات قرآنی و حدیثی آن، به بررسی اصالت و صدور مهم‌ترین دلیل روایی آن در منابع شیعه و اهل سنت، دلالت حدیث و نقد تمسک به اطلاق وجوب قتال پرداخته است و می‌نگارد: اساساً پیامبر اکرم(ص) در مقام بیان احکامِ قتال و جنگ نبوده و صرفاً در صدد هشدار نسبت به جان و مال مسلمان و احترام به خون او، بوده­اند. بخش دیگری از نقد این نظریه، به حجیّت روایت و تعارض آن با سایر گزاره­های قرآنی و حدیثی، بر فرض داشتن دلالت بر مطلوب، اختصاص دارد.

تحقیق حاضر به روش توصیفی ـ تحلیلی ضمن گزارشی از نظریه مزبور و مستندات قرآنی و حدیثی آن، به بررسی اصالت و صدور مهم‌ترین دلیل روایی آن در منابع شیعه و اهل سنت، دلالت حدیث و نقد تمسک به اطلاق وجوب قتال پرداخته است و می‌نگارد: اساسا پیامبر اکرم(ص) در مقام بیان احکام قتال و جنگ نبوده و صرفا در صدد هشدار نسبت به جان و مال مسلمان و احترام خون او بوده‌اند. در زمان معاصر، محقق خویی نسبت به مشرکان به این نظریه معتقد است: «کفار مشرک از غیر اهل کتاب، دعوت آنان به کلمة توحید و اسلام واجب است؛ پس اگر پذیرفتند ]که هیچ[ و اگر نپذیرفتند جنگ و جهاد با آن‌ها واجب است تا مسلمان گردند یا کشته شوند و زمین از لوث وجود آن‌ها پاک شود» (خویی، 1410، 1/360). 3. بررسی متنی</H2> جزئیات و الفاظ متن حدیث، براساس نقل‌های مختلف به صورت‌های گوناگون آمده است: الف) متن این حدیث در المحاسن، برخلاف روایات دیگر با ضمیر مخاطب آمده که طبق آن، سخنان پیامبر اکرم(9) خطاب به تمام مردم زمان خود خواهد بود<FootNote No="29" Text=" «عنه عن أبیه عن ابن أبی عمیر عن حماد بن عثمان عن عبید بن زرارة عن أبی عبد الله 7 قال قال رسول الله 9 أیها الناس إنی أمرت أن أقاتلکم حتی تشهدوا أن لا إله إلا الله و أنی محمد رسول الله فإذا فعلتم ذلک حقنتم بها أموالکم و دماءکم إلا بحقها و کان حسابکم علی الله.