چکیده:
تاریخ خیرات و اصح التواریخ، نوشته محمد بن فضلالله موسوی، از تاریخهای عمومی کمترشناختهشده سده نهم هجریاند. مقاله حاضر، ضمن معرفی این دو کتاب، به چگونگی بازنمایی تاریخ صدر اسلام در این دو اثر متعلق به عصر تیموری، با تکیهبر تاریخ خیرات، پرداخته است. اگرچه نوشتههای موسوی در بادی نظر از منظر دادههای تاریخنگارانه و ارزش ادبی چندان حائز اهمیت نمینماید، اما بازتابدهنده نگاه وی به تاریخ صدر اسلام، بهعنوان فردی باورمند به حقانیت مذهبی ـ سیاسی علی و آل علی(ع) و متأثر از آموزههای صوفیانه روزگار خویش است. این نگاه را میتوان نمونهای از رویکردهای دینی در خراسان عهد تیموری شمرد. افزون بر این، حاشیهنویسیها و تغییراتی که در سدههای بعد به نسخههای تاریخ خیرات و اصح التواریخ راه یافته بهمثابه خوانش متفاوت خوانندگان از متن و انعکاسدهنده دگرگونی در مرزبندیهای هویت شیعی در ایران طی سدههای نهم تا سیزدهم هجری است.
خلاصه ماشینی:
افزون بر اين ، حاشيه نويسيها و تغييراتي که در سدههاي بعد به نسخه هاي تاريخ خيرات و اصح التواريخ راه يافته به مثابه خوانش متفاوت خوانندگان از متن و انعکاسدهنده دگرگوني در مرزبنديهاي هويت شيعي در ايران طي سدههاي نهم تا سيزدهم هجري است .
Catalogue of Persian, Turkish, Hindustani and Pushtu manuscripts in the Bodleian library؛ ذيل شماره ٣٢ تحت عنوان Asahh-altawarikh؛ هرمان اته در پايان ِ توضيحات خود راجع به نسخه اصح التواريخ يادآور شده که تا آن زمان، يعني ١٨٨١م ، از وجود نسخه اي ديگر از اين اثر در ديگر کتابخانه ها ذکري نشده بوده است .
درباره مؤلف در نسخ تاريخ خيرات هيچ مط لبي درباره نام و نشان، سوانح زندگي و يا حرفه مصنف به چشم نميخورد؛ اما براساس مط الب مندرج در اصح التواريخ ، او محمد فرزند اميرفضل الله اهل خراسان و از بزرگان سادات موسوي بوده و مقام نقيب السادات داشته 15 است .
شايان ذکر است که موسوي در اصح التواريخ پيش از واردشدن به تاريخ زندگاني پيامبر)ص( به بيان »کلمه اي چند در شناخت و معرفت حضرت حق « پرداخته ؛ وي در آنجا به شيوه صوفيه از ولايت و نبوت سخن گفته ، مط البي از »شيخ سعدالدين رحمت الله عليه «، که احتمالا منظ ور سعدالدين حمويه )٦٥١ـ٥٨٧ه( عارف نامدار، مريد نجم الدين کبري و مرشد عزيز نسفي است ، در باب معناي ولايت و نبوت و نيز ظهور قريب الوقوع صاحب الزمان نقل ميکند.