چکیده:
آنچه در کتب قواعد فقهی درباره قاعده لاضرر نگاشته شده است، با تأکید بر مفهوم ضرر میباشد. این مقاله با این رویکرد که بیان پیامبر اکرم(ص) در باره نفی ضرر و ضرار در مورد ضرر، تأکیدی و در مورد ضرار تأسیسی است، و این دو، معانی متفاوتی با یکدیگر دارند، نگاشته شده است. ضرر در خصوص مسائل مالی و نفسی است، ولی ضرار در تضییق و کراهت و سختی بکار میرود. از جهت مفاد قاعده، به نظر میرسد «لا» در حدیث «لاضرر»، لای نفی است و مراد از آن عدم مشروعیت ضرر در روابط اجتماعی است. با توجه به این که رسول اکرم(ص) دارای مقامات نبوت، قضاوت و حکومت بودهاند، احکام صادره از ایشان میتواند حکم شرعی، قضائی یا حکومتی باشد. از این حیث، حدیث «لاضرر» را پیامبر اکرم(ص) در مقام بیان حکم شرعی بیان نمودند که در واقع چارچوب مشروعیت افعال مردم در جامعه انسانی را نشان میدهد و بیانگر این مطلب است که افعال ضرری و ضراری مشروعیت نداشته و حرام میباشد. اما این اصل و قاعده شرعی، در بعضی از موارد میتواند مبنای حکم قضائی و حکومتی قرار گیرد. و بر این اساس در جریان «سمرةبن جندب» پیامبر اکرم(ص) بر مبنای این اصل شرعی، حکم قضائی و حکومتی صادر نمودهاند.
The meaning of“mutual infliction of damage” is different from “damage”; i.e. It means “Putting somebody in a pinch” that originates from the human spirit toabuse People. The use of this word in Quran and narrationhas this implication.
Sometimes the mutual infliction of damage is concurrent with physical and spiritual damage and the use of this word by somebody has ledthey are the same، although in many cases it isn’t concurrent withphysical and spiritual damage. Statementof prophet of Islam (May the blessing and peace of Allah be upon him and his progeny) is fordenying the harm or damage in Islamand for approval damage and institutionmutual infliction of damage that implies illegitimacy ofmutual infliction of damage and damage in social relationship.
Statement of prophet of Islam is in his scopeaffair of missionary and Prophecy of decree of God and many cases him and Holy Imams (a.s.) issue the judicial decision and privileged commandment of the Islamic ruler documentary to this.
خلاصه ماشینی:
از این حیث، حدیث «لاضرر» را پیامبر اکرم(ص) در مقام بیان حکم شرعی بیان نمودند که در واقع چارچوب مشروعیت افعال مردم در جامعه انسانی را نشان میدهد و بیانگر این مطلب است که افعال ضرری و ضراری مشروعیت نداشته و حرام میباشد.
لذا حضرت رسول (ص) با بیان جمله «لاضرر و لاضرار» ظاهرا در مقام بیان این مطلب هستند که گرچه فعل سمره ضرری نیست، ولی در اسلام روابط اجتماعی باید به دور از ضرر و ضرار باشد.
3) با بیان مطالب قبلی روشن میشود، با توجه به معنایی که ما برای لاضرر در نظر گرفتیم، و آن را ناشی از روحیه مردم آزاری در جامعه انسانی دانستیم، این حدیث نمیتواند ناظر به احکام فردی و عبادی باشد، زیرا نفی ضرر و ضرار به یک سیاق میباشد و اگر ضرار را ناظر بر روابط اجتماعی دانستیم، نفی ضرر نیز در همین محدوده قابل تفسیر خواهد بود.
حدیث "لا ضرر" را پیامبر اکرم (ص) در مقام بیان حکم شرعی بیان نمودند که در واقع چارچوب مشروعیت افعال مردم را در جامعه انسانی نشان میدهد که بیانگر این مطلب است که افعال ضرری و ضراری مشروعیت نداشته و حرام میباشد.
در باره مفاد قاعده نیز اقوالی نقل شده است: نفی احکام تکلیفی و وضعی ضرری، نهی از ضرر و عدم لزوم تدارک ضرر و نفی مشروعیت ضرر در روابط اجتماعی و حکم حکومتی پیامبر اکرم (ص) مبنی بر عدم ضرر ضرار از آن جمله است.