چکیده:
یکی از مباحث مهم در روش تفسیر، فرآیند کشف معنای متن مقدس و ابزارهای لازم برای رسیدن به معنا است که این مسئله در این مقاله در اندیشه دو تن از مفسران عارفمسلک مسیحی و مسلمان، یعنی اریگن و عبدالرزاق کاشانی، بررسی شده است. از آنجا که تفسیر اریگن و عبدالرزاق کاشانی از مقوله تفسیر باطنی بوده و معنا در تفسیر باطنی، از نوع معنای باطنی است، این پرسش مطرح است که: در اندیشه این دو مفسر، برای رسیدن به معنای نهفته در ورای معنای ظاهری عبارتهای متن مقدس به چه ابزاری نیاز است و چه فرآیندی را باید طی کرد؟ از بررسی این مسئله در اندیشه اریگن و عبدالرزاق روشن میشود که مفسر برای کشف معنای باطنی نیازمند طی دو مرحله اصلی، یعنی سلوک معنوی و کسب هدایت پدیدآورنده متن مقدس در تفسیر، است که از این مراحل میتوان به عامل درونی و عامل بیرونی مؤثر بر فرآیند کشف معنای متن مقدس یاد کرد.
خلاصه ماشینی:
بنابراین، در اندیشه اریگن و عبدالرزاق کاشانی، درک معنای باطنی متن مقدس نیازمند دو ابزار مهم است؛ نخست، مفسر باید سلوک معنوی خاصی را در پیش بگیرد؛ بدینسان که باید پاکدامن باشد، ریاضت نفس و پاکی و تهجد پیشه کند و در همان حال به مطالعه متن مقدس بپردازد و با تأمل در آن بتواند به معانی ژرف پنهان در ورای معنای ظاهری دست یابد.
اریگن و عبدالرزاق انسان را متشکل از سه ساحت میدانند که در سلوک معنوی، که نهایت آن فهم معانی باطنی متن مقدس است، باید بین این سه ساحت هماهنگی پدید بیاید.
انسان در این فرآیند باید همه وجود خود را در اختیار کتاب مقدس قرار دهد تا بتواند به نظم درونی درستی از طبیعت سهجزئیاش (جسم، نفس، روح) دست یابد، به گونهای که جسم در خدمت روح باشد؛ چراکه کتاب مقدس مخاطبان خود را به سامانبخشیدن جسم، نفس و روح دعوت میکند که برای نجات ضروری است.
با بررسی تفسیر عبدالرزاق نیز میتوان سه مرتبه یا مقام را در سلوک معنوی مشخص کرد که فرد متناسب با هر کدام از این مراتب میتواند به فهم معانی قرآن دست یابد.
بنابراین، اریگن و عبدالرزاق، هر دو تأکید میکنند که متن مقدس معناهای خود را برای فردی آشکار میکند که در آن تدبر و تأمل کند و با اتخاذ سلوک معنوی درست در جهت سامانمندی گام بردارد که نتیجه آن ایجاد هماهنگی در سه ساحت انسانی در سایه حکمرانی روح بر وجود انسانی است.