چکیده:
از مسائل مهم برنامه ریزی روستایی ، تشخیص و تشکیل سلسله مراتبی از سکونتگاهها است که بتوانند ساختار موثری برای ارایة خدمات و بهرهگیری بهینه از فرآوردههای روستایی ارایه دهند. بنابراین ، مکانیابی نقاط روستایی در سطوح منظومه ، مجموعه و حوزه با توجه به موقعیت جغرافیایی ، دسترسی ، جمعیت و امکانات موجود، شبکة ارتباطی - زیربنایی ، تقسیمات و مرکزیت سیاسی - اداری، مسایل امنیتی - استراتژیکی ، همگنی های فرهنگی - اجتماعی ، اقتصادی و محیطی ، از اولویت هایی است که باید انجام شود. در پژوهش حاضر وضع موجود دهستان صاحب از بخش زیویه شهرستان سقز به لحاظ برخورداری و نحوة توزیع خدمات و امکانات روستایی مورد بررسی قرار گرفته است . روش تحقیق «مقایسه ای - تحلیلی » است که با استفاده از ٤٩ متغیر و ٨ شاخص و با بکارگیری ٩ تکنیک شامل میزانسنج نهادی گاتمن ، شاخص مرکزیت ، مجموع حداقل فواصل ، تعداد ارتباطهای مستقیم ، تعداد گرههای ارتباطی ، شاخص Z، توان جمعیتی ، شاخص توسعة انسانی و تحلیل خوشه ای انجام شده است . مطابق یافته های تحقیق ، روستاهای کریم آباد، چاغرلو، لگزی، قلعه کهنه ، آدینان، کاکه آسیاب و درگاه سلیمان در سطح اول (توسعه یافته )، روستاهای در وزان سفلی ، کسیلان، خانقاه شیخ ، تیزآباد و ١. دانشیار گروه جغرافیای دانشگاه اصفهان ٢. دانشجوی دورة دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه اصفهان محمودآباد در سطح دوم (نسبتا توسعه یافته )، روستاهای در وزان علیا، یازیبلاغی ، علی آباد و قلعه جغه در سط سوم (کمتر توسعه یافته ) و روستاهای چیچی خوار، قشلاق رضا، اسلام - آباد، دره اسماعیلیا، کمنتو و خوشه دره در سطح چهارم (محروم) قرار دارند. با توجه به سطح بندی فضایی پیشنهادی، کل دهستان به یک مجموعة روستایی (روستاشهر صاحب ) و چهار حوزة عمرانی (قلعه کهنه ، اسلامآباد، کریم آباد و صاحب ) تقسیم گردیده و متناسب با استانداردها و ضوابط خدماترسانی در محیط های روستایی کشور و نحوة تجهیز مراکز روستایی (مصوبة شورای عالی شهرسازی و معماری ایران) امکانات وخدمات مورد نیاز پیشنهاد شده است .
خلاصه ماشینی:
سطح بندی سکونتگاهها و تعیین مراکز عملکردی محلی (مطالعة موردی: دهستان صاحب بخش زیویه شهرستان سقز) دکتر اصغر ضرابی ١ و طاهر پریزادی چکیده از مسائل مهم برنامه ریزی روستایی ، تشخیص و تشکیل سلسله مراتبی از سکونتگاهها است که بتوانند ساختار موثری برای ارایة خدمات و بهرهگیری بهینه از فرآوردههای روستایی ارایه دهند.
در این مطالعه بر اساس ٤٩ متغیر و ٨ شاخص و با بکارگیری ٩ تکنیک شناخته شده (روش میزانسنج نهادی گاتمن ، روش شاخص مرکزیت ، مجموع حداقل فواصل ، تعداد ارتباطهای مستقیم ، تعداد گرههای ارتباطی ، روش Z، توان جمعیتی ، شاخص توسعة انسانی و روش تحلیل خوشه ای ) در خصوص جامعة آماری (٢٢ روستای دهستان صاحب )، مطالعات رتبه بندی مراکز روستایی صورت گرفت .
برای تعیین حدود فضاهای روستایی دهستان صاحب از هشت نوع نقشه استفاده شده است : اول: نقشه موقعیت جغرافیایی (تقسیمات سیاسی منطقه تا سطح دهستان ) (سعیدی، ١٣٨٨: ٢٥)، دوم: نقشه آبادیهای روستایی در محدودة دهستان، سوم: نقشه توپوگرافی منطقه و استحصال نقشه شیب ، چهارم: نقشه شبکة رودخانه ها که به کمک نقشه های توپوگرافی امکان تشخیص حوزههای 2 آبخیز در سطوح مختلف را فراهم می سازد ، پنجم : نقشه شبکة پوشش خدماتی موجود به ویژه خدمات بهداشتی ، آموزشی و ارتباطی (یاسوری، ١٣٨٣)، ششم : نقشه راههای روستایی اعم از آسفالته ، شنی و خاکی به منظور تشخیص نوع دسترسی روستاها به یکدیگر و همچنین سطح و موقعیت دسترسی روستاها به راههای مختلف ، 3 هفتم : نقشه جمعیتی سطح بندی شده روستاها ، هشتم : نقشه سطح بندی روستاها بر اساس رتبه های حاصل از هشت تکنیک به کار گرفته شده، نهم : نقشه موقعیت هیدروگرافیک (با عنایت به حوضه های آبریز).